Rivojlantirish instituti j. J. Jalolov, I. A. Ahmedov, I. S. Hotamov korxona tashqi iqtisodiy

11.2. BAHOLARNING TURLARI VA ULARNI
S H A K L L A N T I R U V C H I   O M I L L A R
Marketingni boshqarish jarayonida marketologlar
baholarning barcha turlaridan, asosan, ulgurji baholar, mahsulot
tashish tariflari va hisob baholari bilan ish ko‘radilar.
Ulgurji baholar qishloq xo‘jaligi va sanoat mahsulotlarini ishlab
chiqarish va ularning muomalasidagi sarf-xarajatlardan, korxona
bilan sotish tashkilotlarining foydasidan tashkil topadi. Barcha
korxonalar, odatda, har qanday tovarlarni ulgurji baholarda xarid
qiladi. Ulgurji baholar xo‘jalik hisobini mustahkamlashga,
korxonalarning rentabelli ishlashiga ham xizmat qiladi. Tovar va
xizmatlarning ulgurji baholari — preyskurant baholardir. Bir xil
davlat va kooperatsiya korxonalari o‘z mahsulotlarini boshqa
davlat va kooperatsiya korxonalari va tashkilotlariga ana shu
preyskurant baholarida sotadilar. Ular nominal baho ham deb
ataladi. Bunday baholar bazis baho hamdir.
Davlat tariflari rejalashtirilgan baholarning bir shaklidir.
Temir yo‘lda, avtomobillarda va boshqa transport vositalarida
yuk tashish tarifidan transport tashkilotlari o‘zaro hisob-kitob
qilishda ham, transportdan foydalangan davlat, kooperatsiya
korxonalari bilan hisob-kitob qilishda ham shu tarifdan
foydalanadi. Mamlakatimizda keyingi yillarda sanoat
mahsulotlari va elektr hamda issiqlik quvvatining yangi ulgurji
baholari joriy qilindi. Bundan tashqari, temir yo‘l, dengiz va
daryo transporti vositalarida yuk tashishning yangi tarifi
tasdiqlandi.
Yangi ulgurji baholar tarmoqlarga ishlab chiqarish
xarajatlarini to‘la hisobga olish va normal foyda ko‘rish imkonini
beradi. Shu munosabat bilan undirma sanoat va milliy
iqtisodiyotning ko‘pgina tarmoqlarining zarar ko‘rishini
yo‘qotadi. Yangi baholarda bahoga qo‘shib berish yoki bahoni
kamaytirish juda keng qo‘llaniladi, bu esa mahsulot sifatini
oshirishga rag‘batlantiradi.