Rivojlantirish institu ti

Yer to ‘g  ‘risida umumiy та ’lumotlar: kardioid (kardio — yurak, id — 
o‘xshash, ya’ni yurakka o ‘xshash demakdir) shaklda,  1964- yilda Xalqaro 
astronom ik ittifoq katta radius 6378,160 km, kichik radius 6356,730 km 
deb e ’lon qilingan. 0 ‘rtacha radius 6371  km , m aydoni 510 m ln. kv. km 
(qum qlik  149 m ln.  kv. km ), ekvator uzunligi 40 m ing km.
Som on yo‘li galaktikasi Yakkashoh yulduzlar turkum i tom on 210 
k m /s tezlikda,  Q uyosh  sistemasi G alaktika yadrosi atrofida 250 km /s 
tezlikda,  Yer o ‘z  orbitasi  bo ‘ylab  29780  m /s  tezlikda  harakatlanadi. 
Yer perigeliyda Q uyoshdan eng uzoqda  bo ‘ladi va sekin harakatlanadi, 
eng yaqin — afileyda tez harakatlanadi.  Perigeliy bilan afileydagi tezhk 
farqi 950 m /s.  Shuning uchun Yer orbitasining bir boMagini (21  martdan 
23-  sentabrga qadar)  136  kunda bosib o ‘tsa,  qolgan  ikkinchi  qismiga 
(23- sentabrdan 21-  m artgacha)  179 kun sarflaydi.
K  Savol va topshiriqlar
1.  Y ern in g   p a y d o   b o ‘lishi  haqidagi  g ‘o yalarga  ta v sif bering.
2.  D e k a rt- K a n t- L a p la s   t a ’lim o tin in g   aso siy   m a z m u n i  n im a la r-  
d a n   iborat?
3.  J.  ByufTon  va  J.  Jin s  g ‘o yalari  h a q id a   n im a la rn i  bilasiz?
4.  A.S.  F esenkov  va  O.Y.  S h m id t  g ‘o y alarin in g   m ohiy atin i  yoriting.
5.  Y ern in g   rivojlanish  b o sq ic h la ri  h a q id a   o lim la r  q an d a y   fikrdalar?
6.  Y ern in g   a s tro n o m ik   rivojlanish  b o sq ic h i  h aq id a   b ay o n   qiling.
7.  Y e r  ta ra q q iy o tin in g   g e o lo g ik ,  b io lo g ik   va  a n tro p o g e n   riv o jla ­
nish  b o sq ic h la ri  to ‘g ‘risida  n im a la rn i  bilasiz?
8.  Y ern in g   ichki  q o b iq la ri  q a n d a y   p ay d o   b o ig a n ?
55

---