Rivojlantirish institu ti

Eol,  Y er osti  xudosi  Pluton,  Y er osti  olov xudosi  Vulkan,  suv (dengiz) 
xudosi  Neptun  va  boshqa  xudolar  odam lar  e ’tiqodida  paydo  boMa 
boshlagan  va  ularga  sigMnishgan.  Lekin  m usulm on  xalqlari  yagona 
yaratuvchi O llohdan boMak hech qanday xudo yo‘q degan fikrdadirlar.
Turli xalqlam ing diniy va m uqaddas kitoblarida O lam ning paydo 
boMishi  to ‘g‘risida qiziqarli  fikrlar targMb qilindi. Jum ladan,  Q u r’oni
19

---

K arim da  yozilishicha,  O lloh  o ‘n  sakkiz  m ing  olam ni  (narsalarning 
tu rlarin i) b ir haftad a yaratgan.  C h u n o n c h i,  yakshanba va d u sh an b a 
kunlari Yemi, seshanba kuni tog‘lam i, chorshanba kuni daraxt, o ‘simlik 
va  suvni,  payshanba  kuni  o sm o n n i, ju m a   kuni  yulduzlarni,  sh an b a 
kuni qolgan boshqa jonzotlam i yaratib,  Olloh o ‘z ishiga yakun yasagan. 
O d am   xudo  to m o n id a n   tu p ro q d a n   (b a ’zi  oy atlard a  chan g ,  loy, 
to m ch id an )  yaratilgan deyiladi.
Y ahudiylarning ,,Tavrot“ ida quyidagilar bitilgan:  „B utun dunyo- 
ni  xudo yaratgan.  B o rib-borib  Q uyosh  so‘nadi.  Oy  n u r sochm aydi, 
yulduzlar o sm ondan  uzilib tu sh ad i“ . Q u r’o n d a  yozilishicha, „Q uyosh 
zu lm at  bilan  q o p lan a d i,  y ulduzlar  so ‘nad i,  to g ‘lar  o ‘z  o ‘rinlaridan 
siljiydi va o sm o n  ag ‘darilib tu sh a d i“ .
A m m o   bu  yerda  shu  narsani  tan   olib  o ‘tish joizki,  aytilgan  bu 
fikrlarda  q an d ay d ir  h aq iq a t  u ru g ‘i  bor.  Sababi,  hozirgi  hisoblarga 
qarag an d a  Q uyosh  va  unga  o ‘xshash  y ulduzlar besh,  b oshqa  m u lo - 
hazalarga k o ‘ra o ‘n  m illiard yildan so ‘ng so ‘n a r ekan.  H a tto  b a ’zi bir 
yulduzlarning  um ri  b ir  n e c h a   yuz  m illion  yilni  tashkil  etadi.  Y etti 
qavat osm on bilan Y er to ‘g ‘risidagi farazlar ham  hozirda bizga m a ’lum 
b o ‘lgan  a tm o sfe ran in g   q a tla m la ri,  Y erning  ichki  qobiqlari  yoki 
q a d im d a  m a ’lum  b o ‘lgan y ettita yoritgich  (Q uyosh  , A to rit,  Z u h ra , 
Yer,  Oy,  M irrix,  M ushtariy,  Z u h ra )la r tushunilgan bo 'lish i m um kin.
Q adim gi  davrlarda  o lam n i  tu rlic h a   tasavvur etganlar.  O d a m la r 
o ‘zlari yashab tu rgan tabiiy-geografik sharoitga m os ravishda turlicha 
fara z la rn i  ay tish g an .  M a sa la n ,  H in d is to n   va  A frik a n in g   ay rim  
m am lakatlarida Y em i fillar, okeanga yaqin joylarda kitlar, quruqlikning 
ichkarisida, ju m lad an , o ‘rta osiyoliklar h o ‘kiz, boshqa ekvatorial n am  
o ‘rm o n lard a toshbaqa, toshbaqaning ustida fillar k o ‘tarib tu radi,  deb 
faraz qilgan lar.  0 ‘rta O siyoda „Yem i  nahang — baliqlar k o ‘tarib tu ra r 
e m ish “ ,  degan afsonaviy e rta k la r h am  bor.  D em ak ,  o d a m la r o ‘zlari 
yashab turgan jo y d a  qaysi  hayvon eng  kuchli  b o ‘lsa,  O lam  — Y erni 
o ‘sha  hayvon  k o ‘tarib   tu ra d i,  deb  o ‘ylaganlar.  H o ‘kiz  y o rd am id a 
sh u d g o r qilganlar,  h o ‘kiz eng kuchli  hayvon hisoblangan.  Baquvvat 
kishilarga „h o ‘kizdek kuchi b o r e k a n “  deb h am  nisbat berishgan.
Olam  qachon paydo boMgan, degan savolga turlicha faraziy fikrlar 
aytilgan. Ju m lad an , qadim gi eron afsonalaridan birida „O lam  bun d an  
12  m ing yil  ilgari yaratilg an "  deyilgan  b o ‘lsa,  vavilonlik b rax m a n la r 
(q u r’achilar)  Y erning  yoshi  2  m illion  yilga  ten g ,  deb  hisoblaydilar. 
Islandiyalik Jeym s Asher ju d a ham  aniq vaqtni aytishdan tap tortm aydi. 
U ning fikricha,  „D unyo m iloddan oldingi 4004- yilning 26- oktabrida 
ertalab  paydo  b o ‘lg an “ .
O lam ning paydo boMishi  haqidagi  ..kattaportlash '  deb ataluvchi 
ilmiy g ‘oya XX asm ing birinchi choragida m aydonga keldi (bu haqda 
keyinroq  t o ‘xtalam iz).  Bu  g ‘oya  yangi  ilm iy  tad q iq o t  ishlarining 
natijalari bilan to b o ra   m u sta h k a m lan ib  borayapti.
20

---