Республики узбекистан

10.3 Loyihalash ob‟ektlarining tasnifi. 

 

Loyihalashga blokli – ierarxik yondashuvdan kelib chiqib loyihalash ob‟ektlari sistemalar va 

elementlarga bo„linadi. 

YUqorida keltirilgan misollarga muvofiq ob‟ektlar yana mahsulot va jarayonlarga bo„linadi. 

Loyihalanayotgan  jarayonlar  o„rtasida  hisoblash  va  texnologik  jarayonlar  muhim  o„rin 

tutadi.  Masalan,    EXM  matematik  ta‟minotini  qayta  ishlash  masalasi  hisoblash  jarayonlarini 

loyihalash masalasiga tegishli. 

Ob‟ektlarning  bo„linishi  qurilgan  belgilardan  tashqari  boshqalariga  ham  ega.  Masalan, 

sistemalar va ularning  elementlari qurilma  va  ishlarning  fizik asoslariga  ko„ra mexanik, gidravlik, 

pnevmatik, elektrik, radio elektron va boshqalarga bo„linadi. 

Ko„pgina  sistemalarni  ishlashini  qaysidir  biror    ilmiy  –  texnik  tartiblar  atamalarida  to„la 

tavsiflab bo„lmaydi, ularda turli fizik tabiatli jarayonlar muhim rol o„ynaydi.  Bu sistemalarini turli 

jinsli  fizik  elementli  sistemalar  deb  ataymiz  Bunday  sistemalar  bo„lib  elektro  dvigatellar,  optik  – 

elektr  qurilmalar,  issiqlik  almashish  apparatlari  va  boshqalar  xizmat  qilishi  mumkin.  SHu  kabi 

---

 

52 

sistemalarni  tahlil  qilishda  aloxida  sistemachalarga  ajratish  mumkin.,  masalan,  mexanik,  elektrik, 

issiqlik va x.k. 

Radio elektorn apparaturalardp asosiy sistemacha informatsiyani qayta ishlovchi, insonning 

ishlashi uchun foydali, aynan elektr jarayonlar  yordamida ishlangan elektr sistemacha hisoblanadi. 

SHuni esdan chikarmaslik kerakki, radio elektr qurilmalari elementlaridagi elektr jarayonlar asosiy 

elektr  jarayonlar  oqimiga  ta‟sir  etishi  mumkin  bo„lgan  issiqlik  jarayonlarini  keltirib  chiqaradi, 

chunki izlanishlar nafaqat elektrik, balki issiqlik sistemalari uchun ham zarur. 

Bir  sistemadagi  turli  sistemachalarni  avtonom  tahlil  qilish  bir  xil  holatlar  katoriga  kirishi 

mumkin, biroq turli tabiatli jarayonlarning o„zaro bog„liq holda yuzaga kelishini hisobga olish talab 

qilinadi.  Radio  elektron  qurilmaning  elektr  sistemachasining  ichki  parametrlari  odatda  haroratga 

bog„liq  va  bu  haroratning  o„zi  elementlardagi  kuvvatning  yo„qolishi  va  kuchlanishi,  toklarning 

mikdoriga ta‟sir qiladi. 

Uz navbatida kuvvatning yo„qolishi konstruktiv elementlarning haroratiga ta‟sir qiladi. 

Ko„pgina  sistemalarni  bita  bosh  sistemachaga  ajratish  mumkin  emas    (gidro  uzatkichlar, 

gidravliklarda  va  mexanik  sistemachalarda  teng  o„lchamlilari  asosiy  hisoblanadi).  Xavoni 

kondinsiyalovchi  sistemalardagi  issiqlik  va  pnevmatik  sistemachalar  haqida  ham,  raketa  va 

snaryadlardagi mexanik, pnevmatik va ximik sistemachalar haqida ham  shunday deyish mumkin.