Respublikasi oliy va o‘rta maxsus

9. Mehnatni va atrof muhitni muhofaza qilish.

Ishlab chiqarish korxonalarida ishchi hodimlarni sog’lig’ini saqlash, jarayonlardan chiqayotgan chiqindi va zaharli gazlar miqdorini kamaytirish , inson hayoti uchun havfli bo’lgan moddalar bilan ishlashda mehnatni muhofaza qilish bandlaridan biridir. Loyihadagi sexda mehnat va atrof muhit ekologiyasini normal holatda ushlab turish uchun asosan quydagilarga etibor beriladi. Ishlab chiqarish joyida sanitar gigenik ahvolni yahshilash;

Ishlab chiqarish binolarida va sexlarning ichida yoritilganlik darajasini yuqori bo’lishi ;

Ishlab chiqarish binolarida va sexlarning ichida shovqin va titrashni kamaytirish;

Ishlab chiqarish hududida yong’inga qarshi ko’rilgan chora tadbirlarni yahshi tashkillashtirish.

Zavod yoki sexlardagi qurilmalardan foydalangan bo’lib, chiqarib yuborilayotgan chiqindilar tarkibini zararsizlantirish kabi masalalarga muhim etibor beriladi.

Ammoniy selitra ishlab chiqarishda asosan quydagi xavflar bo’lishi mumkin;

Kuchli kimyoviy xavfli moddalardan(gazsimon va suyuq ammiak, nitrat kislata, natriy gidroksid ammoniy nitrat eritmasi va suyqlanmasi)

Yonuvchi va portlashga moyil , quruq moddalardan selitra

Bug’dan va kondensatdan

Elektr qurilmalaridan

Baland binolardan

Aylanuvchi va yurib harakatlanuvchi mehanizmlardan.

Tenika xavfsizligi qoidasi ishlab chiqish sanitariyasi va tehnologik rejim meyori buzilsa quydagi oqibatlarga olib keladi.

Gaz holidagi ammiakdan va azot oksidlaridan zaharlanish.

Kimyoviy kuydiruvchi moddalar olishda zaxarlanish [suyuq ammiak, HNO₃, NH₄NO₃ eritmasi va suyuqlanmasi]

Texnik kuydiruvchi bug`kondensatidan kuyush;

Yonish;

Portlash

Elektr tokidan shikastlanish;

Yuqoridan yiqilish;

Mexanik shikastlanish.

Jarayonga xavfsiz o`tishni ta’minlash uchun yong`inga , shikastlanishga va boshqa xavflarga imkon yaratmaslik hamda sanitar-gigiyenik qoidalarga rioya qilgan xolda ishlash lozim.

Oldindan qo`yilgan chora tadbirlar;

Ammoniy nitrat ishlab chiqarish teznologiyasi avtomatlashtirilgan jarayonni nazorat qilish va boshqarish masofadan turib amalga oshiriladi.

Avtomatik boshqarish sistemasi oqim miqdorini boshqaradi va temperatura, bosimni, sig`imlar va qurilmalardagi satxlarni nazorat qiladi.

Bunda;

NIF qurilmasidan chiqayotgan ammoniy selitra eritmasi kislotaligi 4g/dm3 dan oshmasligi kerak.

Ammoniy nitrat eritmasining NIF qurilmasining reaksion zonasidagi temperaturasi 148-165⁰C bo`ladi. 180⁰C da blakirovka ishga tushadi.

Bug`latish qurilmasidagi suyuqlanma 99,7% da chiqib ketadi. Bunday konsentratsiyada maxsulot chiqishi uchun qurilmada 1,2-1,4MPa va 191-195<sup>0</sup>C li bug` bo`lishi kerak.

Bug`latish qurilmasida suyuqlanma ikki muxitda ortiq bo`lmasligi kerak aks holda termik parchalashda sodir bo`lishi mumkin.

Ishlab chiqarishda ammiakni yog` zarrachalaridan , ammoniy nitrat eritmasi va suyuqlanmasini qo`shimchalardan tozalash jarayonida sistematik analiz nazorati amalga oshirish kerak.

Neytralizatsiya , bug’latish, donadorlash, sovutish hamda qolgan bo’limlardagi barcha ishlar quydagi shaxsiy himoya vositalari bilan taminlanishi lozim:

1. protivogazni filtrlovchi marka

ammiakdan ,,M’’ va ,,KD’’ marka

azot oksidlaridan ,,B’’ marka

Plastmassa kaska yoki shlam himoya;

changga qarshi respirator;

himoya ko’zoynagi;

himoya maskasi

mahsus oyoq kiyimi;

rezina qo’lqop va yeng;

maxsus kiyim.

Ammoniyli selitra ishlab chiqaruvchi AC-72M agregatiga atrof muxitga chiqindi chiqmasligi uchun filtrlar o’rnatilgan. Bunda ishlangan xavoni normalarga muvofiq ravishda tozalanadi, so’ngra atmosferaga chiqariladi. Buni quydagi jarayonlarda ko’rish mumkin. Jarayonda ammiak va nitrat kislata bir biri bilan NIF qurilmasida ta’sirlashadi va hosil bo’lgan eritmada sharbat bug’i ajraladi. NIF qurilmasini tozalash qismida bug’lanib chiqqan sharbat bug’i oldin ammoniy nitrat eritmasi va sharbat bug’i kondensati billan yuviladi. NIF qurilmasidan chiqayotgan sharbat bug’i qisman nitrat kislata va havo isitgichlardan issiqlik tashuvchi sifatida sharbat bug’ini katta qismi esa skrubberga tozalash uchun yuboriladi. Sharbat bug’i kondensati isitgichlar orqali saqlagichlarga beriladi. Bug’latish quurilmasidan chiqqan gaz aralashmasi ammiakdan ammoniy nitrat eritmasi yordamida tozalanadi.

Ishlab chiqarish binolari va sexlarning ichkarisida yoritilganlik darajasini oshirish maqsadida xar hil yoritgichlar projektorlar, lampochkalardan foydalaniladi. Bundan tashqari sanoat korhonalari sanitar gigenik holati muntazam tekshirilib turiladi. Titrash va shovqin inson organizmiga nohush ta salbiy tasir asir etib qon aylanish doirasi, miya faoliyati, nafas olish organlari va ichki azolariga salbiy tasir etadi. Bu salbiy oqibatlarni havo va gazlar kompressorlari, yuqori bosim va haroratga bog’liq holdas ishlovchi qurilmalar kiradi. Titrashni oldini olish uchun qurilmalar osti bryuschatkalar bilan, trubalar esa izolyatsiyalar bilan himoyalangan bo’lishi kerak. Bunda tadbir shovqinni pasaytiradi, lekin bu ham yetarli emas, shuning uchun quloq propkalaridan foydalaniladi.