Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti tabiiy

Ekvivalent nuqta. Eritmaning tarkibi Na₂[CaY], HCI va H₂O dan iborat. Metalning konsentratsiyasi [M] hosil bo‘lgan kompleksning barqarorligi bilan aniqlanadi:

CaY^-2  Ca^2 Y^-4 : _{ }

_CaY^{ 2} <sub>

Ca</sub>  2 _Y 4 _

Hosil bo‘lgan kompleksonat barqaror bo‘lgani uchun, Ca^2 ionlarining hammasi amalda kompleksga aylangan va [CaY^2-]  c(Ca^2), ya’ni CaCI₂ ning dastlabki konsentratsiyasiga teng. Kompleks monoligandli bo‘lgani uchun [Ca^2]  [Y^—4] Demak:

CaY
^{ 0} 2

c_Ca ^{ 2} <sub>


Ca</sub>  2 ²



;
 

_Ca ^{ 2} _ =

c(Ca ^{ 2} )

_ 0

2
CaY

yoki ekvivalent nuqtada umumiy holda

_M_ =

c(M) _;

pM= ¹ lg ⁰

- ¹ lg c(M)


0

MY
yoki agar a  1 ,bo‘lsa

₂ MY ₂

pM= ¹ lg  ⁰ - ¹ lg c(M) = ¹ 3.72Ч10¹⁰  ¹ lg 0.1  5.80

2 ^MY 2 2 2

Ekvivalent nuqtadan so‘ng. Eritmaga ortiqcha titrant qo‘shiladi va eritmaning tarkibi Na₂[CaY], Na₂H₂Y, HCI va N₂O dan iborat bo‘ladi.

Bu vaqtda [M] ning muvozanat konsentratsiyasi faqatgina kompleksning beqarorlik konstantasi bilangina emas, ortiqcha qo‘shilgan titrantning miqdori bilan ham aniqlanadi. Xuddi ekvivalent nuqtadagi kabi s(M) [MY], lekin [M]  [Y^-4] ,bo‘ladi, chunki [Y^-4]  c (Y^-4) (bunda s (Y^-4) - ortiqcha qo‘shilgan Na₂H₂Y).

Bu belgilarni ⁰_Y qo‘ysak:

_M_ =

c(M)

MY
⁰  с(Y^4 )

ва pM= lg⁰

• 
  lg c(Y^4 )  lg c(M)
  

MY

ortiqcha miqdorda (0,1%) qo‘shilsa

_M_ 

0.1

_ 0.1100

 2.7 10^8

3.72 10¹⁰

0.1 0.1

100

3.72 10⁸

reagent 1% ortiqcha qo‘shilganda [M]  2,710^-9 ; rM  8,56 va nihoyat reagent 10% ortiqcha qo‘shilganda [M]  2,710^-10 : rM  9,56. Ko‘rinib turibdiki, ekvivalent nuqtada ionning konsentratsiyasi juda kamayib ketadi. Titrant sakramasi olingan misolda 3,56 rM ga teng va indikator yordamida nuqtani osonlik bilan sezish mumkin.

XULOSA

Men bu mavzu bo’yicha ko’pgina ma’lumotlarga ega bo’ldim va quyidagi xulosaga keldim. Kimyoviy analiz ilmiy va amaliy jihatdan katta ahamiyatga ega bo`lib, u kimyoga yaqin bo`lgan fanlar- minеralogiya, gеologiya, fiziologiya, mikrobiologiya, shuningdеk, mеditsina, agronomiya va tеxnika fanlarida ham katta ro’l o`ynaydi. Kimyoviy analiz xalq xo`jaligida juda katta ahamiyatga ega. Sanoatning eng muhim tarmoqlaridan ishlab chiqarishning kimyoviy nazorat qilish, shuningdеk, tuproqni, o`g`itlarni, qishloq xo`jaligi mahsulotlarini, qazilma boyliklar va boshqalarni kimyoviy jihatdan tеkshirishni kimyoviy analizsiz tasavvur etib bo`lmaydi. Kimyoviy analiz mеtodlarini qo`llashning ham boshqa mеtodlar kabi ma'lum mе'yori bor,ularni ana shu mе'yordan ortiq qo`llab bo`lmaydi. Bu mеtodlar bilan asosan elеmеntning miqdorlari 10<sup>-3</sup> ggacha bo`lgan ob'еktlardagina qo`llanishi mumkin. Ba'zan elеmеntlarning miqdorlari 10<sup>-6</sup> g dan 10<sup>-9</sup> g gacha bo`lishi mumkin. Bunday paytlarda analizning boshqa mеtodlaridan, jumladan, fizik-kimyoviy mеtodlardan foydalaniladi. Analitik rеaksiyalarni bajarishda ishlatiladigan moddaning miqdoriga qarab sifat analizda makro-, mikro- va yarim mikro mеtodlardan foydalaniladi.

Makroanaliz moddaning nisbatan ko`proq miqdori (0,5-1 g) atrofida tеkshiriladi. Mikroanalizda esa moddaning 5-10 mg miqdori tеkshiriladi. Yarim mikroanalizda miqdori 20 mg dan 40 mg gacha bo`lgan moddalar

tеkshiriladi.Bulardan ko’rinib turibdiki, analiz aniq bo’lishida indikatorni tog’ri tanlash muhim hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Alekseev V. N. Miqdoriy analiz. Toshkent “O‘rta va oliy maktab”.1963.
   
2. 
   Fayzullaev O. Analitik kimyo. Toshkent: Yangi asr avlodi. 2006.
   
3. 
   Boboev. N. B.. Turobov N. T., Ibraimov Ch. I. Titrimetrik analiz metodlari (metodik qo‘llanma) Toshkent “Universitet” 1994.