Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Masala va mashqlar 
 
1. Aytaylik, «Alfa» korxonasi kiyimlik materiallari ishlab chiqaradi. 
U  50  mln.  so‘m  turadigan  5  dona  to‘quv  stanogini  sotib  olishi  kerak. 
Bunday  stanoklarni  «Beta»  korxonasi  ishlab  chiqaradi.  Bu  stanoklarni 
sotib  olish  uchun  «Alfa»  korxonasining  o‘z  mablag‘i  yo‘q.  Beta 
korxonasida  esa  ortiqcha  mablag‘lar  bor.  Quyidagi  vaziyatlar  bo‘lishi 
mumkin: 
a)  Beta  korxonasi  «Sanoat-qurilish  banki»dagi  o‘z  hisob  raqamiga 
50  mln.  so‘m  qo‘yadi.  Bu  summani  «Alfa»  korxonasi  shu  bankdan 
kredit shaklida oladi; 
b)  Beta  korxonasi  «Alfa»  korxonasiga  3  dona  stanokni  to‘lov 
muddatini  cho‘zish  sharti  bilan  beradi.  Har  ikki  variantga  ko‘ra  kredit 
shaklini ko‘rsating. Yana qanday kredit shakllarini bilasiz? Кo‘rsating. 
2.  Ipoteka  banki  «Sardor»  fermer  xo‘jaligiga  yillik  ssuda  foizi 
stavkasi  20  foiz  hisobidan  bir  yil  muddatga  1  mln.  so‘m  qarz  berdi. 
Fermer  xo‘jaligi  kredit  uchun  qancha  haq  to‘lashi  kerak.  Ssuda  foizi 
nima va uni kim to‘laydi? 
3. Agrobank yillik 20   % bank foizi to‘lash sharti bilan o‘z pullarini 
«Hosil»  omonatiga  qo‘yishni  reklama  qildi.  Oddiy  miqdori  ko‘rsatil-
magan omonat foizi 10%. 
Feruzaning  500  ming  so‘m  puli  bor.  U  pulini  qaysi  omonat  shakli 
bo‘yicha  bankka  qo‘ygani  ma’qul?  Unga  siz  qanday  maslahat  bergan 
bo‘lar edingiz?  
Bank foizi nima? Nima sababdan bank yuqori foiz to‘lashni ixtiyor 
qilayapti? Fikringizni izohlang. 
4.  Quyidagilarni  o‘qing,  ularning  har  biri  qanday  kredit 
munosobatlarini ifodalashini ko‘rsating: 
1)  yosh oila uy qurish uchun bankdan 5 yil muddatga qarz oldi; 
2)  davlat budjet taqchillikni qoplash uchun obligatsiyalar chiqardi; 
3)  avtomobil  g‘ildiraklarini  ishlab  chiqaruvchi  korxona  O‘zDEUga 
1000 dona mahsulotini pulini keyinroq to‘lash sharti bilan qarzga berdi; 

---

 
240 
4)  «To‘ytepa-tekstil»  korxonasi  ishlab  chiqargan  mahsulotiga 
talabgor korxonalardan qarz oldi.  
 5)  talaba  o‘qish  uchun  shartnoma  xarajatini  qoplash  maqsadida 
bankdan 500 ming so‘m qarz oldi;  
6) fermer traktor sotib olish uchun uyini garovga qo‘yib, bankdan 10 
mln. so‘m kredit oldi; 
7)  tadbirkor  mahalla  kengashi  kafolati  bilan  o‘z  aylanma  mablag‘-
larini to‘ldirish uchun bankdan kredit oldi; 
8) O‘zbekiston hukumati Toshguzar – Boysun - Qumqo‘rg‘on temir 
yo‘li qurilishi uchun xalqaro valuta fondidan 500 mln. dollar qarz oldi. 
5. Mamlakat banklaridagi depozitlar (mijozlarning bankka qo‘ygan 
puli) 211,6 mld. so‘m. Undan 13,4 mlrd. so‘mi MB da majburiy zaxira 
sifatida saqlanishi zarur. 
Majburiy  zaxira  normasi,  pul  multiplikatori,  muomalada  naqd 
bo‘lmagan  pullarning  eng  yuqori  darajadagi  umumiy  miqdorini 
hisoblang. Majburiy zaxiralar muomoladagi pul massasiga qanday ta’sir 
ko‘rsatishini izohlang. 
 6.  Mamlakat  mijozlarining  tijorat  banklaridagi  pullari  215  mlrd. 
so‘m. MB majburiy zaxira normasini 15% dan 20% ga ko‘tardi. 
Majburiy zaxira summasi miqdori, pul multiplikatori va muomalada 
eng  yuqori  darajada  qancha  naqd  bo‘lmagan  pullar  yaratilishi 
mumkinligini hisoblang. 
Pul  multiplikatori  nima?  Muomaladagi  pul  miqdorini  MB  yana 
qanday usullar bilan tartibga soladi, izohlang.