Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

55

Vaziyat murakkab edi, o‘z navbatida, javob ham to‘liq va to‘g‘ri bo‘lgan. Boshqa bir tomondan, imtihon fizika fanidan bo‘lgan, bir- oq javob esa bu sohada qo‘llash mumkin bo‘lgan bilimlarga uncha- lik mos kelmas edi.
Rezerford talabadan javobni yana bir marta takrorlashni so‘ray- di. Tayyorgarlik uchun olti daqiqa ajratib, talabaga javobda fizik qonuniyatlar aks etishi lozimligini tayinlaydi. Besh daqiqa o‘tgun- ga qadar talaba imtihon varaqasiga hech narsa yozmaydi. Rezerford talabadan imtihonni topshirish yoki topshirmasligini so‘raganida, u muammoning bir necha yechimi borligini, shunchaki ular orasi- dan eng maqbulini tanlayotganini aytadi. Qiziqishi ortgan Rezer- ford vaqt tugamagan bo‘lsa ham, yosh talabadan javobni aytishini so‘raydi. Savolga endi quyidagicha javob yangraydi: «Barometr bilan binoning tomiga chiqing va barometrni ipga bog‘lab, past- ga tashlang, tushish vaqtini belgilab qo‘ying. So‘ngra formuladan foydalanib, bino balandligini hisoblash mumkin». Shunda Rezer- ford o‘z hamkasbi – o‘qituvchidan javobning ma’qul bo‘lgan yoki ma’qul emasligini so‘raydi. O‘qituvchi javob qoniqarli ekanligini tan oladi. Biroq, talaba bir necha javobni bilishini eslatadi va qol- gan javoblarni ham aytishini so‘raydilar.

• 
  Barometr yordamida bino balandligini o‘lchashning bir necha usullari mavjud, – deb boshlaydi talaba. Masalan, quyosh- li kunda ko‘chaga chiqib, barometr va uning soyasi uzunligini o‘lchash mumkin. Xuddi shuningdek, bino soyasining uzunligi ham o‘lchanadi. So‘ng oddiy proporsiyani hisoblash orqali binon- ing uzunligini ham topish mumkin.
  
• 
  Yomon emas, – dedi Rezerford. – Boshqa usullar ham bormi?
  
• 
  Ha. Juda oddiy usul bor, bu usulning sizlarga yoqib qol- ishiga ishonchim komil. Barometrni qo‘lingizga olib, zinadan ko‘tarilasiz. Barometrni devorga tirab, belgilar qo‘yib borasiz. Belgilar sonini barometr uzunligiga ko‘paytirib, bino balandiligini
  

bilib olasiz. Bu eng ajoyib usul.