|
bo'lishi, sochning qora rangda bo'lishi
E. Q oshning ensizligi, kiprikniilg k a l t a l ig i , ko'zning katta bo'lishi, sochning malla rangda bo'lishi.
1 - A; 2 - В; 3 - C; 4 - D; 5 - E.
15. Odam dagi retsessiv belgilar:
A. Q oshlarning b irlash gan holda bo'lishi, quloqda yu n g bo'lishi, pakanalik, eritrotsitlarning o'roqsimon shakli.
B. Q oshlarning ayrim -ayrim holda bo'lishi, qulocjCta yung bo'lmasligi, bo'yning normalligi, eritrotsitlarning yum aloq shakl da bo'lishi.
C. Q oshlarning b irlash gan holda b o 'lish i, qulokda yu n g bo'lmasligi, pakanalik, eritrotsitlarning o'roqsim on shakli.
D. Q oshlarning ayrim -ayrim holda bo'lishi, quloqda yung
bo'lmasligi, pakanalik, eritrotsitlarni normal bo'lishi.
E. Q oshlarning b ir lash gan holda bo'lishi, qulokda yu n g bo'lmasligi, bo'yning normalligi, eritrotsitlarni o'roqsimon shakl da bo'lishi.
1C. O dam dagi retsessiv belgilar:
A. Braxidaktiliya, ko'zning yaqindan ko'rishi, albinizm, ikki
ko'z orasining uzoqligi.
B. Panjalarni norm al bo'lishi, ko'zning normal bo'lishi, albi nizm, ikki ko'z orasining yaqinligi.
C. Sindaktiliya, ko'zning yaqindan ko'rishi, leri rangining normal bo'lishi, ikki ko'z orasining uzoqligi.
D. Panjalarning normal bo'lishi, ko'zning yaqindan ko'rishi,
albinizm, ikki ko'z orasining uzoqligi.
E. B raxidaktiliya, ko'zning norm al ko'rishy. leri rangining normal bo'lishi, ikki ko'z orasining uzoqligi.
1 - A; 2 - В; 3 - C; 4 - D; 5 - E.
M O N O D U R A G A Y C H A TISH TIR ISH
A. To'liq irsiylanish 1-masala.
Labning qalinligi (A) dom inant, yupqaligi (a) retsessiv belgi hisoblanadi.
A gar qalin labli erkak yupqa labli qizga uylansa, farzandlar labinning qalinligi qanday bo'ladi?
2-m asala.
K iprikning uzun bo'lishi (L) dom inant, kalta v W/vvbs»* (1) bo‘lishi retsessivdir. Uzun kiprikli qiz va yi-
gitdan kalta kiprikli farzand tug'ilish ehtim oli qanday?
3-m asala.
Qalin qoshli yigit, yupqa qoshli qizga u y la n g a n edi, tu g 'i lg a n fa rz a n d n in g qo sh i y u p q a ekanligi m a’lum bo'ldi. Yigit va qizning, ularning
farzandining genotipini toping.
M u sta q il r a v ish d a m a sa la la r tu z is h v a y e c h is h
62-63 betlardagi rasm larga asoslangan holda m asalalar tu zing va yeching. U nda avvalo o ta -o n a , so'ng farzan d la rn i fenotip va genotiplarini ko’rsating.
ORALIQ IR SIY L A N ISH
1-masala. Og'iz kattaligi o 'rtacha bo'lgan erkak va ayol- dan to 'r t ta farzand tug'ildi. U larning bittasining og'zi k a tta
b ittasin ik i kichik , ikkitasiniki o 'r ta c h a
■. O ta-ona va farzandlarning genotipini aniqlang.
2-m asala. Ko'z oralig'i yaqin , ko'z oralig'i uzoq K& b o 'lg a n e rk a k va ay o ld an k o 'z o ra lig 'i o 'r ta c h a b o 'lg an farzan d tug 'ild i. O ta - o n a va farzan d n in g
genotipini toping.
3-masala. O dam lar jingalak sochli (JJ), to'lqinsim on
sochli , tekis sochli (jj) bo'lishi m um kin. Q u
yidagicha genoti pli odam lar va ularning farzandlarining fenoti- pini aniqlang.
P Jj X Jj P JJ X j j P Jj X j j
4-masala. Labi nisbatan qavariqli erkak, labi qa- variqsiz ayoldan tug'ilgan ikki farzandning b ittasi- ning labi nisbatan qavariqli , ikkinchisiniki esa qava-
riqsiz bo'ldi. O ta-ona va farzandlarning genotipini toping. -
5-m asala. Labi d o 'rd aygan DD va labi d o 'r -
daym agan dd erkak va ayoldan qanday farzand- lar tug'ilishi m um kin?
9 -§. D ID U R A G A Y C H A T IS H T IR IS H D A B E L G IL A R N IN G IR S IY L A N IS H I
Mendel o'z ta jribalarida ota-onasi bir belgisi bilan farq - langan o'sim liklarni chatishtirish bilan cheklanm ay, balki ota- onasi ikki, uch belgisi bilan farq la n g an o 's im lik larni ham chatishtirib, ularning duragaylarida an a shu belgilam ing a v loddan-avlodga irsiylanishini ham o'rgandi. O datda, ota-onasi ikki ju ft belgilari bilan farqlanganlarni chatishtirish n a tija s i da olingan duragaylarni diduragaylar, ikkidan ortiq belgilari bilan tafovut qiluvchilarning chatishishidan hosil bo'lgan du- ragaylar poliduragaylar deb ataladi. Sizlar 9 -sinfda M endel- ning irsiyat sohasidagi ishlari bilan tanishganda di va polidu- ragaylarda olim o'zining irsiyat to 'g 'risidagi uchinchi qonuni ni kashf etganligini bilasiz. Bu qonun ikki ju f t belgilam ing bir-biridan m ustaqil irsiylanishi y a ’ni sariq tekis n o 'x a t belgi lari, yashil b u ju r b e lg ilam in g a lo h id a- a lo h id a irsiy lan ish i to'g'risidadir. S hunga binoan ikkinchi avlodda to 'r t xil fenotipik
sinf: sariq tekis, sariq burishgan, yashil tekis, yashil burish- gan donli o'sim liklar hosil bo'lganligini eslang. Belgilar to'liq irsiy lan g an d a ikkinchi avlod d u ra g a y la r i fen o tip b o 'y ich a 9:3:3:1 nisbat beradi. Y a’ni 9 /16 sariq tekis donli, 3 /16 sariq burishgan donli, 3 /16 yashil tekis donli, 1/16 yashil b u rish gan donli no'xatlar hosil bo'ladi. A gar biz duragaylarda olin gan bunday natijani ayrim belgilar bo'yicha tahlil qilsak, y a ’ni donning sariq rang belgisini yashil rang belgiga nisbatan, tekis don belgisini, burishgan don belgisiga nisbatan olsak., h ar ikki holda ham 12:4, 12:4 nisbatni ko'ramiz. Bu m onoduragaylar- da belgilam in g to 'liq irsiylanishida olingan 3:1 n isb a tn in g o'zginasidir. Binobarin, diduragaylarning ikkinchi bo'g'inida olingan n a tija n i ayrim - ay rim belgilari bilan tahlil qilganda M endelning ikkinchi qonuni o'z tasdig'ini topadi. Boshqacha aytganda, yuqorida keltirilgan misolda 9:3:3:1 =(3:l) 2 teng. A gar biz buni genetik til bilan bayon qilsak, 9ST : 3SB : 3YaT: lY aB bo'lib, ularni ayrim belgilari bilan jam lasak,
12S : 4YA , 12T : 4B, y a ’ni, 3 :l,3 :lga tengdir.
Mendel tom onidan kashf qilingan irsiyatning uchinchi qo nuni o dam lar nikohida ham o'z ifodasini topadi. M asalan, odam da terining bug'doyrangi dom inant, albinosligi re tses siv, labning qalinligi dom inant, yupqaligi retsessiv belgi hisob lanadi. Buni quyidagicha ifodalaymiz:
Do'stlaringiz bilan baham: |
