Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

2.1.2. Kodlash va shifrlash orasidagi farq 
Aksariyat hollarda foydalanuvchilar ma’lumotni 
shifrlash
  va 
kodlash
 
tushunchalarini bir xil deb tushunishadi. Aslida ular turlicha tushunchalardir. 
Kodlash
  –  ma’lumotlarni osongina asliga qaytarish uchun hammaga (hattoki 
hujumchiga ham) ochiq bo’lgan sxema yordamida ma’lumotlarni boshqa formatga 
o’zgartirish. Kodlash ma’lumotlardan foydalanish qulayligini ta’minlash uchun 
amalga oshiriladi va hamma uchun ochiq bo’lgan sxemalardan foydalaniladi. 
Masalan, 
ASCII, UNICODE, URL Encoding, base64
. Quyidagi 6-rasmda 
ASCII 
standarti asosida kodlash sxemasi keltirilgan. 
Shifrlash 
jarayonida ham ma’lumot boshqa formatga o’zgartiriladi. Biroq, uni 
faqat ma’lum shaxslar (deshifrlash kalitiga ega bo’lgan) qayta o’zgartirishi mumkin 
bo’ladi. Shifrlashdan asosiy maqsad ma’lumotni maxfiyligini ta’minlash bo’lib, uni 
qayta o’zgartirish ba’zi shaxslar (deshifrlash kalitiga ega bo’lmagan) uchun 
cheklangan bo’ladi.  
Dekodlash 
jarayoni ham deshifrlash jarayoni kabi kodlash uchun teskari 
jarayon hisoblanib, biror ochiq sxema yordamida o’zgartirilgan ma’lumotlar xuddi 
shu sxema asosida teskarisiga o’zgartiriladi [18]. Masalan, ASCII asosida “Z” ni 16 
sanoq tizimiga o’zgartirilganda (kodlaganda) u “5A” ga teng bo’lgan bo’lsa, “5A” 
ni dekodlash jarayonida u “Z” ga qayta o’zgartiriladi. 

---

19