Respublikamiz mustaqillikka erishgandan so’ng neft, gaz konlarining ishlab chiqish jarayonini boshqarish uchun ilmiy innovastion hamda zamonaviy axborot-kommunikastiya texnologiyalaridan foydalanishga e’tibor qaratildi

KIRISH

Respublikamiz mustaqillikka erishgandan so’ng neft, gaz konlarining ishlab chiqish jarayonini boshqarish uchun ilmiy innovastion hamda zamonaviy axborot-kommunikastiya texnologiyalaridan foydalanishga e’tibor qaratildi. Kon ma’lumotlarini qayta ishlash yordamida mahsulot qazib olish xajmini oshirishga erishildi, neft va gaz qazib olish bo’yicha avtomatlashtirilgan texnologik kompleksi yaratildi. O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasida « ... ishlab chiqarishga energiya tejaydigan texnologiyalarni keng joriy etish, ... iqtisodiyot, boshqaruv tizimiga axborot-kommunikastiya texnologiyalarini joriy etish» vazifasi belgilangan. Ushbu vazifani bajarishda foydali neft konlarining ishlab chiqish jarayoniga zamonaviy axborot texnologiyalarini keng joriy etish asosida mahsulot qazib olish hajmini oshirish, konlarning ishlab chiqarish ko’rsatkichlarini bashoratlash orqali ulardan foydalanish samaradorligini oshirish muhim masalalardan biri hisoblanadi.

2018 yil oxirida neft zaxirasi 1,730 milliard barrelni tashkil etdi, bu 2018 yilga nisbatan 2 milliard barrelga ko'p. Global R / P nisbati 2019 yilda neft zaxiralari hozirgi ishlab chiqarishning 50 yilini tashkil etganligini ko'rsatadi. Mintaqaviy nuqtai nazardan, Janubiy va Markaziy Amerikada R / P nisbati eng yuqori (136 yil), Evropa esa eng past (11 yil). OPEK kompaniyaning 71,8 foiziga egalik qiladi. dunyo zaxiralari. Zaxiralar hajmi bo'yicha birinchi davlatlar Venesuela (dunyo zaxiralarining 17,5%), undan keyin Saudiya Arabistoni (17,2%), keyin Kanada (9,7%), Eron (9.0%) va Iroq (8.5). %).

Global neft ishlab chiqarish 2019 yilda sutkasiga 2.2 mln barelliyga oshdi. AQSh (2.2 million barreliy sutkasiga), Kanada (410,000 barreliy sutkasiga) va Saudiya Arabistoni (390,000 barreliya sutkasiga) sezilarli darajada neft ishlab chiqarishda o'sish kuzatildi. Venesuela (-580,000 barreliy sutkasiga) va Eronda (-310,000 barreliy sutkasiga) esa keskin kamaydi.

Neftning sarf-xarajati esa o'rtacha 1,4mln barreliy sutkasiga oshdi. Sarf-xarajatning katta qismi Xitoy va AQSh tashkil etadi.

Eng katta neft zaxiralariga ega davlatlar ro‘yxatining birinchi o‘ntaligida joylashgan davlatlarning yarmini OPEC’ga a'zo davlatlar (Venesuela, Saudiya Arabistoni, Eron, Iroq, Kuvayt va Liviya) tashkil etadi.

Bugun jahon bozorida sotilayotgan neft' barrelda o‘lchanadi. «Barrel'» so‘zi inglizcha «Barrel» — bochka so‘zidan olingan. 1 barrel' neftning hajmi 158,988 litrni tashkil etadi. Barrel' so‘zining xalqaro qisqartmasi bbl tarzida yoziladi. Bugun «Ingliz barreli», AQSh barreli», «Fransuz barreli» terminlari ishlatiladi va ularning hajmi turli o‘lchamga ega. Neft' o‘lchashda ishlatiladigan barrel' inglizlar o‘lchovidan olingan.

Shuningdek, eng ko‘p neft zaxirasiga ega davlatlarning hududi va aniqlangan neft zaxiralari o‘rtasidagi tafovut ham juda katta. Masalan, Kuvayt hududi 17 818 kilometr kvadrat bo‘lgan holda, aniqlangan neft zaxiralari 101,5 mlrd barrelni tashkil etadi. Rossiya Kuvaytdan 1000 barobar ko‘p hududga ega bo‘lsa ham aniqlangan neft zaxirasi Kuvaytnikidan biroz farq qiladi, xolos — 106,2 mlrd barrel'.

Bugun dengizda yoki –20 daraja sovuqda qidiruv ishlarini olib borish, konlarini burg‘ulash, ishga tushirish va neft qazib olish oson ish emas. Shu tufayli bugun neft qazib olayotgan turli davlatlar «qora oltin»ni qazib olishda turlicha xarajat qilmoqda.

Masalan, Saudiya Arabistoni 1 barrel' neftni qazib olish uchun 3 dollar atrofida mablag‘ sarflasa, G‘arbiy yarim sharning shimolida joylashgan Kanada noqulay sovuq ob-havo sharoitida 1 barrel' neft qazib olish uchun 11,56 dollar sarflaydi. Asosan dengizdagi shel'flardan neft qazib oladigan Buyuk Britaniya 1 barrel' neft qazib olish uchun 17,36 dollar mablag‘ sarflamoqda.

Quyida neft qazib olish kimga qanchadan tushayotgani haqida ma'lumot (1 barrel' neft uchun):

1. Eron — tannarxi 1,94$, jami xarajati bilan 9,09$;

3. Rossiya — tannarxi 2,98$, jami xarajati bilan 19,21$;

4. Saudiya Arabistoni — tannarxi 3$, jami xarajati bilan 8,98$;

5. Norvegiya — tannarxi 4,24$, jami xarajati bilan 21,31$;

6. AQSh — (slanes) tannarxi 5,85$, jami xarajati bilan 23,35$;

7. Indoneziya — tannarxi 6,87$, jami xarajati bilan 19,71$;

8. Venesuela — tannarxi 7,94$, jami xarajati bilan 27,62$;

10. Braziliya — tannarxi 9,45$, jami xarajati bilan 26,64$;

11. Kanada — tannarxi 11,56$, jami xarajati bilan 26,64$;

12. Buyuk Britaniya —tannarxi 17,36$, jami xarajati bilan 44,33$.