Республикаи ӯзбекистон вазорати таълими олӣ ва миёнаи махсус донишгоҳи давлатии фарғона

Рицарь – куртуаз адабиёти.XII-XIII асрларга келиб Франция ва бошқа Ғарбий Европа давлатларида феодаллашиш жараёнини асосан тугалланади. Давлат тепасидаги қирол бошқа феодаллар учун синpор (сюзерн) ҳисобланар эди. Катта ер эгалари бўлган граф, герцог, епископлар ва ўз графликлари доирасида мустақил ҳукмрон эдилар.
Кичикроқ баронлар йирик граф ва герцогларни синpор деб аташган. Баронларга эса кичикроқ феодал ва рицарлар бўйсунганлар.
Рицар ўз хўжайинига содиқ, унинг мол-мулки ва манфаатларини ҳимоя қилувчи жангчи эди.
Дабдабали рицарлик қоидаларини яратишда XII-XIII асрларда пайдо бўлган рицарp адабиёти муҳим роль ўйнайди.
Бироқ рицарлик идеаллари реал турмуш фактларига зид эди. X аср бошларида Прованс вилояти алоҳида давлат эди. Жанубий Франциядаги ушбу вилоят иқтисодий ва маънавий соҳада ривож топади. Бу ерда француз адабий тилга асос солинади.
Дастлаб Провансда феодал синpорлари дунёвий рицарь маданиятининг ифодаси бўлган Куртуаз поэзияси дунёга келди. Прованс шоирларини трубадурлар деб аташган. Трубадур французчадан «топмоқ», «ижод этмоқ» деган маoнони англатади. Бу адабиёт саройга хос нафислик, одоб-тавозе, хонимларга нисбатан хушмуомалаликни талаб қилади. Аёлларни улуғлаш – трубадурлар ижодида асосий ўрин эгаллайди. Прованс шоирлари муҳаббат ошиқни яхши фазилати этиб тарбиялайди., қалбини поктантиради деб тушунтиради. Уларнинг фикрича, ошиқ одам ҳеч қачон ёмон ниятлар, ёмон ишларни қилмайди, аксинча ҳамма вақт олийҳиммат бўлишга интилади. Шоир Арнаут де Маруэл прованс шоирларига хос фикрни баён қилиб:
“Муҳаббатсиз одам ҳурматга сазовор бўла олиайди” деб ёзади. Ишққа бундай муносабатда бўлиш ҳамма прованс шоирларига хос фазилатдир. (Шарқда ғазал жанри! У.Ҳ)
Прованс трубадурларининг ишқ фазилатлари ҳақидаги фикрлари Шарқ файласуфларининг қарашларига ҳамоҳангдир. Эндиликда прованс трудадурлари ишқий лирикасининг мазмуни, шакли услуби асосида Шарқ шеърияти ётганлиги ҳақидаги фикрлар ҳеч кимда шубҳа қолдирмади.
Шарқ ва Ғарб алоқалари маркази бўлмиш Провансда шаклланган сарой шеoриятнинг асосий мавзуи маҳбуба гўзаллигини мақташ, ошиқнинг азоб-уқбатларини изҳор қилишдан иборат. Рицар ишқий шеoрияти кейинчалик бошқа Европа мамлакатлари, айниқса Италияда Ёқимли янги услуб ва Олмонияда миннезанглар шеoрияти сифатида кенг тарқалади. Маҳбуба қиёфасининг гўзаллиги рицар шоирлари учун (Шарқда ҳам шундай) биринчи шарт эди. Рицар муҳабаттида жисмоний яқинликка интилиш мутлоқ учрамайди.
Трубадурлар шеoрнинг шаклига, қофияланишига ортиқча эoтибор берар эдилар.
Икки услуб: ёрқин услуб (мунозара, баҳс) туманли услуб (кинояли сўзлар, мураккаб, мавҳум иборалар.) Оддий халқ тушуна олмайди.
Т