Respublihasi

7.1. CHO‘HG tuzilixhi tamoyillari va umumiy taxnifi

Chiziqli-o‘zgaruvchan kuchlanish deb, biror qandaydir vaqt oralig‘ida kuchlanish chiziqli qonuniyat bilan o‘zgarib, so‘ng tezlik bilan boshlang‘ich darajaga qaytishiga aytiladi. Kichik darajadan kuchlanish katta darajaga o‘zgarsa, chi iqli ortuvchi, katta darajadan kichikka o‘zgarsa, chi iqli kamayuvchi deyiladi. Bunday kuchlanishlar arrasimon kuchlanishlar ham deyiladi. 7.1-rasmda chiziqli o‘zgaruvchan kuchlanish grafigi keltirilgan bo‘lib, bu yerda:

t_to‘g‘ — to‘g‘ri yoki ishchi yo‘li kengligi; t_tes — teskari yo‘li kengligi;

t_n — sokinlik kengligi;

T — tebranishlar davri;

U_m — kuchlanish amplitudasi.

Arrasimon kuchlanish ham chastota bilan tavsiflanadi:

ƒ  ^{1 ,}

T

bu yerda <sup>T

 t</sup>to‘g‘ ^{ t}tes ^{ t}n^.

Chiziqli o‘zgaruvchan (CHO‘K) kuchlanishni yaratishning ikkita tamoyili mavjud:

U E

U_m

t

7.1-rasm. Chiziqli o‘zgaruvchan kuchlanish.

106

1. 
   RG-zanjirini qo‘llagan holatda (7.2-rasmga qarang). Bu tamoyilning g‘oyasi — E manbadan qarshilik R orqali zaryad- lanishi eksponenta U_C(t) boshlang‘ich chiziqli qismiga asoslanadi.
   

Kondensator G ning tez razryadlanishi uchun S kalit qo‘llaniladi.

Kalit S ning uzuq holatida CHO‘K to‘g‘ri yo‘li, ulangan holatida esa teskari yo‘li shakllanadi. Boshlang‘ich uchastkasining nochiziqli

darajasiga qarab, eksponenta amplitudasi U_m 0,30,6 E ga erishishi mumkin. Demak, sxemaning asosiy kamchiligi kuchlanish E ning ishlatilish koeffitsiyentining pastligidadir.

R

7.2-rasm.

2. 
   Kondensator G ning tok stabillovchi element (T2E) orqali zaryadlanishi 7.3-rasmda ko‘rsatilgan.
   

Kondensator G dagi kuchlanish quyidagi ifoda bo‘yicha aniqlanadi:

U  ¹

t

i(t )dt .

G _{G }

0
2hunda, kondensator zaryad tokining i=const stabillashuvi quyidagini, hosil qilamiz:

i
U_G  _G