Research and publications

FIZIKA FANIDAN NAZARIY BILIMLARNI AMALIYOTGA 
BOG'LASH 
Babayazov Po'lat Kazakovich 
Xorazm viloyati Urganch shahridagi 6-son ayrim fanlar chuqur 
o'rganiladigan ixtisoslashtirilgan maktab-internat fizika fani o'qituvchisi 
Annotatsiya:
maqolada fizika fani bo‘yicha olingan bilimlarni amaliyotga 
yo‘lantirish, bu orqali o‘quvchilar fan bo‘yicha oingan bilimlarni mustahkamlashga 
erishishlari aytib o‘tiladi.
Kalit so‟zlar:
pedagogic texnologiya, eskperimantal masala, laboratoriya ishi, 
fizik hodisa 
Ta‘lim tizimini isloh qilish jarayonida yangi pedagogik texnologiyalardan va 
axborot texnologiyalaridan keng foydalanilmoqda, boshqa fanlar qatori fizikani 
oʻqitishda ham rivojlangan mamlakatlarda sinalgan, samarali natijalar bergan, dars 
turlari qoʻllanmoqda. Bu darslarning muhim jihati shundan iboratki, unda 
oʻquvchilarni koʻproq mustaqil ishlashga, darsni amaliy jihatini kuchaytirishga asosiy 
eʼtibor qaratiladi. Agar, oʻquvchi chuqur nazariy bilimga ega boʻlsa-yu, lekin yetarli 
amaliy koʻnikmani egallamagan boʻlsa, u oʻzining bilimni amaliyotda qoʻllay olmaydi 
va bilimni foydali maqsadda qoʻllay olmaydi. Shuningdek, oʻquvchi mustaqil bilim 
olish koʻnikmasini egallamagan boʻlsa, u oʻz bilimini chuqurlashtirish, rivojlantirish 
imkoniyatiga ega boʻlmaydi. Shu tufayli yangi turdagi darslarni fizika oʻqitish 
jarayoniga kirib kelishi samarali natija berishi tabiiydir.
Nazariyani amaliyot bilan bogʻlashning eng samarali usullaridan biri 
eksperimental masalalar yechishdir. Eksperimental masalalarning xarakterli xususiyati 

---

128 
shundaki, ularni yechishda laboratoriya yoki namoyish eksperimentlardan 
foydalaniladi. 
Eksperimental masalalarni yechish jarayonida oʻquvchilarning faolligi va 
mustaqilligi oshadi. Chunki ular masala yechish uchun kerakli maʼlumotlarni 
darslikdan, masalalar toʻplamidan tayyor holda olmasdan, balki oʻzlari bajaradigan 
fizik oʻlchashlardan oladilar. Eksperimental masalalarning yana bir afzalligi shundaki, 
bu masalalarni yetarlicha fikrlamasdan turib yechib boʻlmaydi, yaʼni tajribada sodir 
boʻladigan hodisalarni oʻquvchilar keng muhokama qilib olishlari kerak. Chunki 
eksperimental masalalarda, laboratoriya ishlaridagidek nazariya berilmaydi, ishni 
bajarish tartibi ham koʻrsatilmaydi. Kerakli asbob-uskunalar, materiallar berilib, 
topilishi kerak boʻlgan maʼlumot soʻralishi bilan kifoyalanadi. Yuqorida 
aytganimizdek oʻquvchilar qator fikr va mulohazalardan, eksperimentda qanday fizik 
hodisa yotganini, qanday fizik qonunidan fodalanilayotganligini bilib oladilar. 
Vanihoyat, eksperimental masalada topilishi kerak boʻlgan fizik kattalik uchun oxirgi 
ifodani keltirib chiqaradilar. Ifodani tahlil qilib, masalani yechish uchun kerakli 
kattaliklarni bevosita oʻlchash yoʻli bilan oladilar.
Yuqorida aytilganlardan koʻrinishicha, eksperimentlarni tashkil qilish, oʻtkazish 
va ularni namoyish qilish uchun oʻqituvchi egallashi lozim boʻlgan quyidagi koʻnikma 
va malakalarni sanab oʻtish mumkin: