Research and publications

 
Fayl atributlari
katalogda berib borilayotgan fayl nomi, turi, hajmi, 
yaratilgan sanasi va o‘zgartirilgan vaqtini bildiradi. 
 
 Birinchi qismda foydalanuvchi tomonidan berilgan faylning 
xususiy nomi 
(Paint, 
Bloknot, MS Word dasturlarida ma‘lumotlaringizni saqlaganingizda nom 
berganingizni eslang), ikkinchi qismda shu ma‘lumotlar qaysi dastur tomonidan 
tanilishi lozimligini bildirish uchun dastur tomonidan berilgan 
fayl kengaytmasi 
deb 
ataluvchi nom aks etadi. Masalan, Rasm.bmp, Ma‘lumot.txt, Mening oilam.doc, 
Klava.exe, Puzzle.exe. Kengaytma bo‘lmagan hollarda fayl nomi xususiy nomi bilan 
bir xil bo‘ladi. Faylning xususiy nomi 1 tadan 255 tagacha, kengaytmasi esa 1 tadan 3 
tagacha (kamdan kam hollarda 4 tagacha) belgiga ega bo‘lishi mumkin. Fayl nomi 
kengaytmasi yozilishi majburiy emas. Lekin kengaytma faylda saqlanayotgan 
ma‘lumot turini bildirgani uchun undan foydalanish qulaydir. Hozirgi kunda ishlab 
chiqarilayotgan barcha dasturlar fayl nomi kengaytmasini o‘zlari qo‘shib qo‘yadi. 
Fayl kengaytmasidan mazkur fayl qaysi dastur tomonidan tashkil etilganini bilib olish 
mumkin. Faylning xususiy nomida lotin va kirill alifbosining yuqori yoki quyi 
registrdagi harflari, raqamlar, shuningdek, - (defis), _ (tag- chiziq belgisi), $ (pul 
birligi belgisi), # (panjara), & (amper- send belgisi), @ (tijoratcha ET), ! (undov 
belgisi), % (foiz belgisi), ~ (tilda), 
˄
(karat belgisi) va (){} (qavslar) qo‘llanilishi 
mumkin. Lekin, kabi belgilar ishlatilishi mumkin emas. Shuni ta‘kidlash kerakki, fayl 
nomida kichik yoki katta harflardan foydalanishning farqi yo‘q. Kompyuter ulami bir 
xil nom deb qabul qiladi. Shuning uchun fayl nomini klaviaturadan terayotganda 
ixtiyoriy (yuqori yoki quyi) registrdan foydalanish mumkin. 

---

122 
Bir-biridan faqat kengaytmasi orqali farqlanadigan nomlar turli fayllarni 
ifodalaydi. Masalan, Navro‘z.bmp, Navro‘z.txt, Navro‘z.xls, Navro‘z.doc, Navro‘z.avi 
turli xil dasturlarda ishlan- gan fayllardir.Operatsion sistema ba‘zi tashqi 
qurilmalarni ham fayl sifatida qarashi mumkin. ―Fayl‖ tushunchasini bunday 
umumlashtirish qator hollarda kiritish-chiqarish amallarini soddalashtirishi mumkin. 
Har bir qurilmaga ―fayl‖ nomi biriktirilgan: PRN — printer, SON — klavishlar 
(kiritishda) va displey (chiqarishda) va hokazo. Shuning uchun, zaxiraga olin- gan 
PRN, SON, NUL, AUX, LPT1, LPT2, LPT3, SOM1, SOM2, SOM3 kabi nomlarni fayl 
nomi sifatida ishlatish mumkin emas. 
Fayllarda kompyuter qayta ishlashi mumkin bo‘lgan har xil turdagi: matnli 
hujjatlar, dasturlarning birlamchi kodi matnlari, web-sahifaning HTML-kodlari va 
boshqa axborotlar saqlanishi mumkin. 
Diskda fayllar turli dasturlarning, masalan, matn muharriri, elektron jadval, 
dasturlash tillarining kompilyatorlari ishlashi natijasida hosil qilinadi. Ba‘zi fayllarni 
o‘zingiz hosil qilasiz va ularga nom berasiz, ba‘zilari esa sizga ma‘lum yoki ma‘lum 
bo‘lmagan maqsadlar uchun turli dasturlar orqali hosil qilinadi. 
Faylning eng muhim xususiyatlari (rus. svoystva, ing. attributes) —