Reproduktiv salomatlik

www.pedagoglar.uz 
20-son 3 –to’plam yanvar 2022 
Sahifa: 193 
Alisher Navoiyning ijod tajribalaridan o‗rganishda uyg‗ur shoirlari faollik 
ko‗rsatganlar. XVI asrda yashagan shoirlar homiysi Abdurashidxondan boshlab, XIX 
asr shoiri Bilol Nozimgacha Navoiyning mahorat maktabiga murojaat qilish izchil bir 
jarayon sifatida kechdi. Biroq, uyg‗ur shoirlarining Navoiy an‘analariga murojaat 
etishi boshqalardan nusha olish ham; taqlid ham emas edi. Aslida Navoiyga murojaat 
etish jahon adabiyoti tajribasida bo‗lganidek, daholardan o‗rganish, ularning ijodiy 
tajribalaridan bahra olib, yangi ijodiy kashfiyotlarga qo‗l urishni bildirar edi. 
Qolaversa, Navoiyga murojaat etish ustoz an‘analarini davom ettirish qobiliyatiga 
ega bo‗lgan ijodkorlarni ham ham talab qilar edi. Uyg‗ur adabiyotida ana shu shart-
sharoitlar mavjud bo‗lib, uning Xirqatiy, Nizoriy, G‗aribiy, Zaliliy, Muhammad 
Sodiq Qashg‗ariy kabi namoyandalari Sharq adabiyotining bilimdonlari sifatida 
tanilgan.
Uyg‗ur adabiyoti tarixini izchil o‗rganish, uning asrlar qa‘rida qolib ketgan 
sahifalarini yangidan kashf etish buni yaqqol ko‗rsatib turibdi. Xususan, XIX asrning 
o‗rtalarida Qashqarda tartib berilgan, o‗z mundarijasiga ko‗ra, iste‘dodli uyg‗ur 
shoirlari Abdurahim Nizoriy, Turdi G‗aribiy va Navro‗zoxun Ziyoiylarning 
asarlaridan tarkib topgan va shartli ravishda ―Muxabbat dostonlari‖ deb atalib 
kelinayotgan majmua qo‗lyozmasining keng kitobxonlar omasiga ma‘lum bo‗lishi 
bilan uyg‗ur adabiyotining tarixan juda kataa mavqei yana bir maratoba ayon bo‗ldi
20
. 
Uyg‗ur adabiyotining o‗zbek adabiyoti namoyandasi Alisher Navoiy ijodi bilan 
aloqasiga oid yangi sahifalar ochildi. Shunga ko‗ra, ―Alisher navoiy va uyg‗ur 
adabiyoti‖ mavzuining keng qamrovli, muammolari ko‗p, ularni muqoyasali tahlil 
yo‗li bilan o‗rganishni davom ettirish adabiyot tarixchisi uchun uyg‗ur va o‗zbek 
adabiy aloqalarining shakl va usullari, qonuniyatlari, adabiy uslublari, janrlari 
olamidagi yangiliklarning xususiyatlariga oid muhim material beradi.