Reproduktiv salomatlik

www.pedagoglar.uz 
20-son 3 –to’plam yanvar 2022 
Sahifa: 479 
Xorazmiy, Farg‗oniy, Abu Nasr Forobiy, Ibn Sino, Beruniy, Yusuf Xos Hojib, 
Nizomulmulk kabi faylasuf, siyosatchi, tarixchi olimlar, sh davrda yashab ijod 
etdilar. Bu davr o‗z mazmuni, salmog‗i jihatidan O‗rta Osiyo Uyg‗onish davri deb 
tarixga kiradi. IX–XV asrlarda yashagan O‗rta Osiyo mutafakkirlarining qarashlarida 
davlatni boshqarish va adolatli jamiyat qurish g‗oyalari o‗ziga xos ilmiy mazmun 
kashf etishi bilan bog‗liq. 
Abu Rayhon Beruniyning e‘tirof etishicha, jamiyatning insoniylik mezoni 
odamlarning kundalik ehtiyojlari qanchalik qondirilganligi bilan belgilanadi. 
Jamiyatda fuqarolarning farovonligini ta‘minlovchi eng muhim omil ijtimoiy adolat 
qoidalariga amal qilishdir. Yana bir mutafakkir − Abu Ali ibn Sino adolatli 
jamiyatning mavjud bo‗lishi sharti sifatida birinchi o‗ringa insonlar o‗rtasidagi mehr-
oqibat va axloqiy munosabatlarni qo‗yadi. Uning fikricha, yuksak axloq sohibi 
bo‗lishga Shu davrning yirik namoyondalaridan biri «Sharq Aristoteli» nomini olgan 
Abu Nasr Forobiy o‗zining ―Fozil odamlar shahri‖ asarida insoniyat jamiyatining 
vujudga kelishi va rivojlanishining muayyan tabiiy davlatga bo‗lgan ehtiyojlarning 
paydo bo‗lishini, unda adolat va axloqning shakllanish qonuniyatlari nazariy 
tamoyillarini yaratganligi bilan mashhurdir. U «Madaniy jamiyat va madaniy shahar 
(yoki mamlakat) shunday bo‗ladiki, shu mamlakatning aholisidan bo‗lgan har bir 
odam kasb-hunarda ozod, hamma bab-barobar bo‗ladi, kishilar o‗rtasida farq 
bo‗lmaydi, har kim o‗zi istagan yoki tanlagan kasbhunari bilan shug‗ullanadi. 
Odamlar chin ma‘noda ozod bo‗ladilar. Odamlarning tinchlik va erkinliklariga 
xalaqit beruvchi sulton bo‗lmaydi. Ular orasida turli yaxshi odatlar, zavq-lazzatlar 
paydo bo‗ladi», deb yozgan.
Davlat va jamiyat boshqaruvi murakkab jarayon bo‗lib, uni tashkil etish va 
boshqarish bo‗yicha turli xil modellar, boshqaruv shakllari hamda yo‗llari ishlab 
chiqilgan. Insoniyat tomonidan ming yillar davomida ―taraqqiyparvar davlat‖, ―komil 
jamiyat‖ barpo etish g‗oyasi ilgari surilgan. Shu asosda o‗tgan asrdan boshlab jahon 
amaliyotida huquqiy demokratik davlatlar tajribasida qo‗llanilib, amaliyotda o‗z 
samarasini berdi.Bugungi kunda esa o‗z suverenitetiga ega bo‗lgan ko‗pgina 
mamlakatlar uchun bunday yo‗l eng maqbul maqsadga aylandi. 

---