Replikatsiyalarni boshqarish qaydnomasi rowa ning ishlash tamoyilini tushuntiring

REPLIKATSIYALARNI BOSHQARISH QAYDNOMASI ROWA NING ISHLASH TAMOYILINI TUSHUNTIRING
Ko’p foydalaniluvchi ma’lumot bazalari tashkilot va korxonalarning muhim axborot

resurslari hisoblanadi. Shu bilan birga bunday resurslardan foydalanish bir qancha 

muammolar keltirib chiqaradi. Birinchidan, bunday ma’lumot bazasini ishlab chiqish va 
loyihalash murakkab, chunki bunda ko’p sondagi foydalanuvchilar talablarini hisobga olish 
kerak. Shu bilan birga vaqt o‘tishi bilan barcha talablar o‘zgaradi. Bu esa o‘z navbatida 
ma’lumot baza strukturasini o‘zgartirish zaruratiga olib keladi. Bunday strukturalarni 
o‘zgartirish aniq rejalashtirishni va nazorat qilishni talab etadi. Chunki bir guruh 
foydalanuvchilar uchun bajarilgan o‘zgartirishlar boshqa guruh foydalanuvchilari uchun 
muammolar tug‘dirmasligi talab etiladi. Bundan tashqari bir necha foydalanuvchilar 

so‘rovlarini parallel qayta ishlashda maxsus tadbirlar qabul qilish kerak. MB tashkilot 

faoliyatining muhim komponenti bo’lib xizmat qiladi. Uning tarkibi buzulishi bilan 
axborotlarning yo’qolishi kabi nuqsonlar paydo bo’ladi. Shu bilan birga operatsion 
tizimlardagi takomillashtirishlar va dasturiy ta’minotning yangi versiyalari paydo bo‘lishi 
ma’lumot bazasini takomillashtirishni talab etadi. Bunday masalalarni yechish uchun 
tashkilot va korxonalarda ma’lumot bazasini administratsiyalash bo’limlari tuzilgan. Bu 
bo’limning asosiy vazifasi ma’lumot bazasi va uni ishlatadigan ilovani yaratishni, ishlatishni 
va ma’lumot bazasiga xizmat ko‘rsatishni amalga oshirishdan iborat. Jumladan: 
● ma’lumot baza strukturasini boshqarish; 
● parallel qayta ishlashni boshqarish; 
● qayta ishlash bo‘yicha huquq va vazifalarni (burchlarni) belgilash; 
● ma’lumot baza xavfsizligini ta’minlash va h.k.
Parallel qayta ishlashni boshqarish bo’yicha asosiy tadbirlar birorta foydalanuvchini 
boshqasiga kutilmagan holda ta’sir qilishini hisobga olishga qaratilgan. Parallel qayta ishlash 
sharoitida ba’zan foydalanuvchilar ma’lumot bazasiga yakka holda foydalanish sharoitidagi 
natijalarni olish maqsadiga qaratilgan. Boshqa hollarda foydalanuvchilarning kutilgan 
tarzda bir biriga ta’siri tushuniladi. Masalan, komputer tizimiga o‘z ma’lumotlarini kiritgan 
foydalanuvchi ma’lumot bazasidan bir qancha foydalanuvchi foydalanishiga qaramasdan 
bir xil natija olishi kerak. Shu bilan birga foydalanuvchi masalan, omborxona holati haqidagi 
axborotning oxirgi vaqtdagi hisobotini olishga harakat qilishi mumkin. Bunda shu paytda 
boshqa foydalanuvchi ma’lumotlarini o‘zgartirayotgan bo’lsa, amalga oshirayotganligini 
tugallanmagan o‘zgarishlarni hisobga olib ko‘rishga harakat qiladi.
Hozirgi kunda barcha parallel qayta ishlash hollari uchun ma’qul bo’ladigan usullar mavjud 
emas. Masalan, foydalanuvchi parallel qayta ishlashni qattiq boshqarishi mumkin. Bunda u 
ma’lumot bazani boshqa foydalanuvchilar uchun blokirovka qilib qo‘yishi mumkin, o‘zining 
ishi tugamaguncha boshqa mijozlar ma’lumotlar bazasi bilan hech qanday ish bajara 
olmaydi. Bu usul ishonchli bo’lishi bilan birga qimmat hisoblanadi. Ishlab chiqarish 
samaradorligini oshiradigan, lekin dasturlash va amalga oshirish qiyin usullar ham mavjud. 
Ma’lumot bazasi bilan ishlaydigan ko’pgina ilovalarda foydalanuvchi ishini tranzaksiya 
ko’rinishida amalga oshiriladi. Tranzaksiya ba’zan ishni mantiqiy birligi hisoblanadi.