Рекомендательное письмо

Foydalaniladigan adabiyotlar ro`yxati:

1. Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo`lida. Toshkent. “O`zbekiston”. 1995 yil.

2. Karimov I.A. O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshkent. “O`zbekiston”. 1998 yil.
3. Karimov I.A. O`zbekiston XXI asrga intilmoqda. Toshkent. “O`zbekiston”. 1999 yil.

4. 
   Volkov O.I. Ekonomika predpriyatiya. Moskva. “Infra-M”. 2001.
   
5. 
   Dolan E.D. Rinok: mikroekonomicheskaya model.Sankt-Peterburg.1992.
   
6. 
   Ismoilov A.Q., Murtazaev O. Qishloq xo`jalik iqtisodiyoti. Darslik. Toshkent. 2003.
   
7. 
   Seddies Yu.,Raysh E.,Ugarov A.A. Ekonomika selskoxozyaysvennix predpriyatiy. Moskva. 2000.
   
8. 
   Sharifxo`jaev M., Abdullaev Yo. Menejment. Darslik. Toshkent. 2001.
   
9. 
   Hakimova M. Mikroiqtisodiyot. Toshkent. 1997.
   

Eslatma: Bundan tashqari har bir mavzu bo`yicha tegishli qonunlar, farmonlar,
yo`riqnomalar, ko`rsatmalar va boshqa me`yoriy hujjatlardan, shuningdek,
ilmiy jurnal va boshqa manbalardan ham foydalanish mumkin.


11-MAVZU. KORXONANING INVESTISIYAVIY FAOLIYATI .
Reja.

1. 
   Investitsiya va investitsiyaviy faoliyat tushunchalari.
   
2. 
   Investitsiya manbalari va ularning korxonaga kiritish sohalari.
   
3. 
   Investitsiyaviy loyihalar samaradorligini aniqlash.
   
4. 
   Investitsiyaviy loyihalar samaradorligini baholash ko`rsatkichlari.
   
5. 
   Korxonaning investitsiyaviy maqsadlarini amalga oshirishda pudrat tashkilotlari va fond yaratuvchi tarmoqlarning o`rni.
   

Asosiy terminlar: Investisiya, investisiyaviy faoliyat, investisiyaviy loyihalar, investisiyaviy loyihalar samaradorligi, yangiliklarni qo`llash loyihalari, loyihalarni amalga oshirish.
1. Investitsiya va investitsiyaviy faoliyat tushunchalari.

Investisiya – bu foyda olish maqsadida uzoq muddatli capital qo`yishdir. Investisiyalar moliyaviy va real investisiyalarga bo`linadi. Moliyaviy investisiyalarga qimmatli qog`ozlar, aksiyalar, obligasiyalr sotib olish, foiz asosida bankdagi deposit schetlariga pul qo`yish va boshqa shu kabilar kiradi. Real investisiyalar – ishlab chiqarishni tashkil qilish va rivojlantirishga, kapital qurilish kabilarga qo`yilgan mablag`lar kiradi.

Meyyorda faoliyat yuritayotgan korxonalarda murakkab xo`jalik vazifalaridan biri sifatida pul mablag`larini qaerga qo`yish vazifasini hal qilish hisoblanadi. Kapital quyilmalar loyihalari mavjud bo`lmagan hollarda mablag`larni qo`yishning eng samarali vositasi sifatida ishinchli bank muassasalariga depozitga qo`yish va istiqbolli korxonalarning aksiyalarini sotib olish hisoblanadi. Aksiyalarni sotib olish birgalikda yana quyidagilarni amalgam oshirish ham maqsadga muvofiq hisoblanadi:

• 
  uzoq muddatli kooperasiyalar va boshqa turdagi hamkorlik bo`yicha shartnomalar imzolash;
  
• 
  yangi texnologiyalarga egalik qilish;
  
• 
  xorijiy bozorlarga hamkorlikda chiqishni tashkil qilish;
  
• 
  hamkorlikdagi kuchiytirish evaziga mahsulot raqobatbardoshligini oshirishga erishish.
  

Mablag`ni bankka qo`yish investisiyaning xavfsiz va ishinchli shakli hisoblanadi, ammo u anchayin past daromad beradi. Banklar sarmoya qo`yuvchiga mablag`ining evaziga foiz to`lashadi, o`zlari esz real investisiyani moliyalashtirish hisobiga daromad(foiz) olishadi. Demak, bu erda daromad uchga bo`linadi: real investisiyani amalgam oshiruvchi, bankir va mablag`ni bankka qo`yuvchilarga.
Real investisiyalar investorga inflasiyadan tashqari ham naf berishi lozim. Real investisiyalar deganda asosan tijorat yo`nalishidagi moddiy-buyumlashgan ob`ektlarni qurish va rivojlantirishga yo`naltirilgan moliyaviy va boshqa capital quyilmalari tushuniladi. Investision faoliyat deganda asosan investisiyalrni jalb qilish va ularni amalgam oshirish bilan bog`liq faoliyatlar tushuniladi. Ularning tarkibi asosan quyidagilardan tarkib topadi:

• 
  yangi qurilish;
  
• 
  harakat qilayotgan ob`ektlarni zamonaviylashtirish va kengaytirish;
  
• 
  yangiliklarni joriy qilish.
  

Korxonada investisiyalar va yangiliklarni joriy qilish masalalari bir-birini taqozo qilgan holda amal qiladi. Investisiyalar uchun mo`ljallangan moliyaviy resurslar korxona miqyosida shartli ravishda quyidagi yo`nalishlarda amalgam oshiriladi:

• 
  yangi mahsulot o`zlashtirish va ishlab chiqarish;
  
• 
  texnik qayta qurollanish;
  
• 
  ishlab chiqarishni kengaytirish;
  
• 
  rekonstruksiyalash;
  
• 
  yangi qurilish.
  

Ammo shunday bo`lishiga qaramasdan korxonada investision faoliyatni xuddi shunday tarzda guruhlarga ajratish va uni amalgam oshirish imkoniyati kamroq. Ammo shunga qaramasdan korxonalarda ularning ayrimlari va bir butun holdagi faoliayt doiralaridan foydalaniladi.
Investitsiyalarni shakllantirish va ulardan foydalanish, mamlakat va xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning investitsion siyosati asosida amalga oshiriladi. Bu siyosat birinchidan, kapital qo’yilmalarning ustivor yo’nalishlarini, ikkinchidan, ishlab chiqarish kuchlarini to’g’ri joylashtirish va rivojlantirish, uchinchidan, fan-texnik taraqqiyoti va butun iqtisodiyotning rivojlanishini belgilab beradi. Investitsiyalarning “xo’jayini” sifatida korxonalarning o’zidan tashqari, davlatni, mahalliy hokimiyat idoralari va xususiy tadbirkorlarni ko’rsatish mumkin.
Ko’pincha investitsiya deganda kapital qo’yilmalar ko’zda tutiladi, bu narsa investitsiyalar tabiatini inkor qilmaydi va ularning mohiyatini noto’g’ri aks ettirmaydi. Investitsiyalar, bozor iqtisodiyotidagi boshqa, jumladan, biznes, raqobatchilik, ishbilarmonlik tushunchalari kabi, ma’muriy-buyruqbozlik tizimidan bozor iqtisodiyotiga o’tilayotgan bugungi kunlarda xo’jalik yuritish nazariyasi va amaliyotida o’z o’rnini topmoqda. Shu bilan birga, “kapital qo’yilmalar” atamasining o’z izohlari ham mavjud.