Reje: Kirisiw

2. Tiykarǵı bólim
a) Jámaat kelisimleriniń túrleri
Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksiniń 47-statyasına muwapıq tártipke salınatuǵın múnasibetler tarawı, sheshiliwi lazım bolǵan máselelerdiń qásiyetine kóre bas, tarmaq hám aymaqlıq jámaat kelisimleri dúziliwi múmkin.
Jámaat kelisimleri sóylesiwlerde qatnasıp atırǵan táreplerdiń kelisimine muwapıq eki tárepleme hám úsh tárepleme bolıwı múmkin. Kelisimdi dúziw waqtında úshinshi tárep sıpatında atqarıwshı hákimiyat organları qatnasıwı múmkin.
Bas kelisiw Ózbekstan kásiplik birlespeleri Federaciyası Keńesi (xizmetkerlerdiń basqa wákillik organları) hám jumıs beriwshilerdiń Respublika kólemindegi birlespeleri ortasında, táreplerdiń usınısına kóre bolsa Ózbekstan Respublikası Húkimeti menen dúziletuǵın normativ hújjet sanaladı. Bas kelisim social-ekonomikalıq máseleler boyınsha kelisip siyasat alıp barıwdıń principlerin belgilep beredi.
Tarmaq kelisimleri tiyisli kásiplik birlespeleri(xizmetkerlerdiń basqa wákillik organları) hám jumıs beriwshiler (olardıń birlespeleri) ortasında, táreplerdiń usınısına kóre bolsa Ózbekstan Respublikası Bántlik hám miynet núnasibetleri ministrligi menen de dúziledi. Tarmaq kelisimleri tarmaqtı social-ekonomikalıq rawajlandırıwdıń tiykarǵı jónelislerin, miynet shártleri hám oǵan haq tólewdi, tarmaqtaǵı xizmetkerlerdiń sociallıq kepilliklerin belgilep beredi.
Aymaqlıq kelisimler tiyisli kásiplik birlespeleri(xizmetkerlerdiń basqa wákillik organları) hám jumıs beriwshiler (olardıń birlespeleri) ortasında, táreplerdiń usınısına kóre bolsa jergilikli atqarıwshı hákimiyat organları menen de dúziledi. Aymaqlıq kelisimler aymaqlardıń qásiyetleri menen baylanıslı bolǵan belgili bir social-ekonomikalıq máselelerdi sheshiw shártlerin belgileydi.
Jámaat kelisimleri islep shıǵıw hám dúziwde sóylesiwler alıp barıw, kelisim joybarın tayarlaw ushın tárepler teń huqıqlılıq tiykarında tiyisli wákilliklerge iye bolǵan wákillerden ibarat komissiya dúzedi. Komissiyanıń quramı, sóylesiwler alıp barıw múddeti, ótkiziletuǵın orın hám kún tártibi táreplerdiń qararı menen belgilenedi. Sóylesiwlerde qatnasıp atırǵan tárepler jámaat kelisimi mazmunın qurawshı máselelerdi tanlaw hám dodalawda tolıq erkinlik beriledi. Jumıs beriwshiler hám olardıń birlespeleri, atqarıwshı hákimiyat organları sóylesiwler ushın ózlerindegi zórúr maǵlıwmatlardı beriwi shárt. Jámaat kelisimi joybarı komissiya tárepinen islep shıǵıladı hám wákiller tárepinen imzalanadı.
Sóylesiwler waqtında tárepler ózlerine baylanıslı bolmaǵan sebeplerge kóre qatnasa almaǵan bolsa, bayannama dúzilip onda tiyisli sebepler bayan etilip sóylesiwlerdi qayta tiklew múddetine tiyisli usınıslar kiritiledi.
Tárepler tárepinen imzalanǵan jámaat kelisimi jeti kúnlik múddet ishinde kelisim qatnasıwshılarına, sonday-aq dizimnen ótiw ushın Bántlik hám miynet núnasibetleri ministrliginiń tiyisli organlarına jiberiledi.
Jámaat kelisimlerin dúziw tómendegi principlerge tayanadı:
1.nızam hújjetleri normalarına ámel etiw;
2. tárepler wákilliginiń wákilligi;
3. táreplerdiń teń huqıqılıǵı;
4. jámaat kelisimleri mazmunın qurawshı máselelerdi tańlaw hám dodalaw erkinligi;
5. minnetlemelerdi alıwdıń ıqtıyarıylıǵı;
6. minnetlemelerdi orınlawdı támiyinlew;
7. juwapkershiliktiń sózsiz bolıwı.
Bul principlerge tiykar jámaat kelisimleri dúziliwi hám onıń mazmunın belgilewge tiyisli sóylesiwler alıp barıw waqtında táreplerdiń wákillikli wákilleri qatnasıwı lazım. Tiyisli wákillikke iye bolmaǵan shaxslardıń qatnasıwı hújjettiń haqıyqıy emesligine sebep boladı. Teń huqıqlılıq principine tiykar tárepler jumıs beriwshi hám xizmetkerler teń huqıqqa iye. Eger jámaat kelisimin dúziw, onı dodalaw hám orınlaw waqtında bul prıncipke ámel etilmese miynet dawların kóriwshi organ yaki sud hár eki tárepti processtiń teń huqıqlı subyekti sıpatında atap ótedi hám bir qıylı processual huqıqlar beredi.
Nızamshılıqqa muwapıq jámaatkelisimleri haqqındaǵı nızam normaların buzǵanlıq ushın juwapkershilik belgilengen. Olar tómendegishe:
1. jámaat kelisimin dúziw, ózgertiw yaki toltırıw boyınsha alıp barılatuǵın sóylesiwlerde qatnasıwdan bas tartıw yaki olardı islep shıǵıw hám dúziw múddetin buzıw yamasa tárepler belgilengen múddette tiyisli komissiyanıń jumısın támiyinlemegenligi ushın;
2. sóylesiwler alıp barıw hám jámaat kelisimine ámel etiw ústinen tekseriw alıp barıw ushın kerekli axboratlardı usınbaw;
3. jámaat kelisimi minnetlemelerin buzǵanlıǵı yaki orınlamaǵanlıǵı ushın.
Kásiplik birlespesi, xizmetkerlerdiń basqa wákillik organları talabına kóre múlikdar yaki ol wákil qılǵan shaxs jámaat kelisimi minnetlemelerin orınlamawda ayıpker bolǵan basshıǵa qarata nızamshılıqta názerde tutılǵan sharalar kóriliwi shárt.