Reja: Yoqilg’i turlari Yonish mahsuloti va uning tarkibi

Reja:


1. Yoqilg’i turlari
2. Yonish mahsuloti va uning tarkibi.
3. O’txona qurilmalari va ularda yoqilg’ini yoqish usullari

Yoqilgʻi — yonganda muayyan miqdorda issiqlik ajratadigan uglerod va uglevodorodli moddalar, energiya manbai. Qattiq, suyuq va gaz holatida boʻladi, tabiiy hamda sunʼiy xillarga boʻlinadi. Tabiiy qattiq Yo. — yogʻoch, torf, slanets, toshkoʻmir, antratsit va b., sunʼiy Yo. — pista koʻmir, koks, aglomerat va b. Tabiiy suyuq Yo. — neft, sunʼiysi — benzin, kerosin, mazut va b., tabiiy gazeimon Yo. — tabiiy gaz, sunʼiysi — domna gazi, generator gazi va b. Atom energiyasi va yarimoʻtkazgichlardan foydalanish texnikasi hamda nazariyasining rivojlanishi bilan yangi xil Yo. — yadro Yo.si paydo boʻldi. Iqtisodiy nuqtai nazardan eng arzon Yo. —neft va tabiiy gaz. Dvigatellarda ishlatiladigan Yo. (mas, benzin, kerosin, yadro Yo.si, reaktiv Yo. va b.) yonilgʻi deb ataladi. Har qanday Yo. va yonilgʻi issiqlik ajratuvchanl i k xossasi bilan ifodalanadi. Jadvalda ish holatidagi, yaʼni isteʼmolchilarga beriladigan holatdagi Yo. va yonilgilarning issiqlik ajratuvchanligi (kaloriyasi) keltirilgan: YO.ning turli xillari haqidagi maʼlumotlar tegishli maqolalarda beriladi (mas, gazlar, koʻmir, ushin, torf va q. k.).

Yoqilg’i turlari
Yoqilg’i massasi yonuvchi qismining tarkibi o’zgarmas kattalik bo’lib, uning asosiy harakteristikasi hisoblanadi .
Yonuvchi massa tarkibiga kirgan kimyoviy elementlar reaktsiyaga kirishishida (yonishida) ajralib chiqadigan issiqlik miqdori hamma element uchun bir xil emas. 1 kg uglerod to’la yonganda CO2..... hosil bo’ladi va 3,28.104 issiqlik miqdori ajraladi. Yoqilg’idagi oltingugurtning reaktsiyaga kirishidan esa sulfid angidridiSO2 hosil bo’ladi. U yoqilg’i tarkibidagi namlikdan vujudga kelgan suv bug’i bilan birikib sulfat kislotasi H2SO3ga aylanadi. Hosil bo’lgan H2SO3metall sirtlarini zanglatib yemiradi, bu ichki yonuv dvigatellariga salbiy ta‘sir kursatadi.
Suyuq yoqilg’i asosan neftni 300-3700 S qizdirishdan hosil bo’lgan bug’ni har xil fraktsiyalarga ajratish va ularni kondensatsiyalash (suyuqlantirish) yo’li bilan olinadi : suyuqlantirilgan gaz 1 %, benzin 15 % atrofida (suyuqlantirish tempiraturasi 30-180 S) , kerosin 17 % (tc=120-3150C ), solyar moyi 18 % (tc=180-3500C ) va mazo’t 45 % ( qaynash temperaturasi tk=330-3150C ) hamda qoldiq, massa 41 % atrofida bo’ladi.
Gaz yoqilg’isi asosan tabiiy gaz bo’lib, uning tarkibi metan (botkok gazi) SN4, vodorod N2, azotN2, yuqori darajadagi uglerod birikmalari SN, uglerod oksidi SO, karbonat angidridi SO2 dan iborat, Turmushda ishlatiladigan gaz tozalangandan so’ng, unga gazning siqib chiqishini aniqlash maqsadida maxsus qo’shilma-odorizator qo’shiladi, u o’ziga xos sassiq hidga ega.
Yoqilg’i to’la yonganda ajralib chiqadigan issiqlik miqdori turlisa bo’lganligidan, ularni bir-biridan farqlash maqsadida, yoqilg’ining yonish issiqligi tushunchasi kiritilgan.
Ish yoqilg’isining birlik massasi to’la yonganda ajralgan issiqlik miqdori yonish issiqligi deyiladi. kj/kg yoki kj/m3 larda o’lchanadi. Yoqilg’ining yonishida ajraladigan issiqlik miqdori yuqori (qyuu), va quyi ( qku) bo’ladi. orasidagi bog’lanish quyidagicha ifodalanadi.

qю^u=qk^u+25(9H^и+W^u)

(10..1)