Reja: Yarim o`tkazgichli asboblar yordamida mantiqiy elementlar hosil qilish

Yarim o`tkazgichli xotira elementlari. Aytib o`tilgandek “YOKI-YO`Q”, “VA-YO`Q” mantiqiy sxemalarida kombinasiyalash yo`li bilan “XOTIRA” qurilmalarini hosil qilish mumkin. Bunday qurilmalarga triggerlar deb ataladi.
Trigger ikkita turg`un muallak holatga ega bo`la oladigan va kirish (boshqarish) signali ma`lum darajadan oshganda bir holatdan ikkinchi holatga sakrab o`tadigan qurilmaga aytiladi. Triggerlar ikki sinfga bo`linadi: Simmetrik va Nosimmetrik. Xotira qurilmalarida asosan simmetrik triggerlar qo`llaniladi.
Simmetrik triggerlarda birinchi mantiqiy sxemani chiqishi ikkinchisini kirishi bilan ikkinchisini chiqishi esa birinchisini kirishi bilan bog`langan bo`ladi.
5-rasmda ikkita bir hil tranzistorli sxemalar asosida qurilgan ikkita kirishli “YOKI-YO`Q” operasiyasini bajaradigan simmetrik triggerni strukturaviy (a) va prinspial (b) sxemalari ko`rsatilgan.

5-rasm. Triggerni mantiqiy strukturasi (a) va prinspial elektr sxemasi (b).

5 a-rasmda chiqish kirish bilan kirish chiqish bilan tutashtirilgan. Qolgan va kirishlar triggerni boshqarish uchun lashlatiladi. Trigger ikkisistabil yacheyka (b-rasm) sifatida va tranzistorlardan tuzilgan: tranzistorga chiqish (kollektor) tranzistorni kirish (baza) bilan, tranzistorni chiqish esa tranzistorni kirish (baza) bilan tutashgan.
Trigger ikki turg`un holatda hohlagancha vaqt turishi mumkin. Bunday holatlar uchun 1) T1-yopiq, T3-ochiq; 2) T1-ochiq, T3-yopiq.
Shunday qilib simmetrik triggerga elektrik asimetriya (rejim ma`nosida) mos keladi. Triggerda chiqsh potensiali ikki hil holatda bo`ladi, birinchisi mantiqiy 1ga, ikkinchisi mantiqiy 0ga to`g`ri keladi. Triggerda o`rnatilgan holat uni kirishdagi signal o`zgarmaguncha saqlab qoladi. Trigger boshqa holatga yordamchi boshqaruvchi kirishlar hisoblanadi. Bunday boshqarish trigger ishini ajrim boshqarish deb ataladi.
NAZORAT UCHUN SAVOLLAR
1. YO`Q, VA, YOKI operasiyalari yarimo`kazgichli elementlar yordamida qanday tuziladi.
2. Mantiqiy elemenlar sistemasi deganda nimani tushunasiz.
3. Trigger deganda nimani tushunasiz.
4. Simmetrik triggerlar qanday tuziladi.
1. Xotira elementlari.
2. Tranzistorlashdan tuzilgan YO”Q element sxemasi.
Tayyor so`rov Konstruktor zaprosov uskunalar panelida joylashgan undov belgisi tasviri tushirilgan tugmani bosgandan so`ng bajariladi. So`rovni bajarish uchun ma`lumotlar bazasining Otkrqt tugmasidan yoki tanlangan so`rov nomida sichqonning chap tugmasini ikki marta bosishdan foydalanish mumkin. Access mijoz jadvalidan ko`rsatilgan mezonlarga mos ravishda ajratilib olingan natijaviy yozuvlar to`plamini ekranda aks ettiradi. Agar so`rov blankiga o`zgartirish kiritishzarurati tugilsa, u holda uskunalar panelida chapdan birinchi joylashgan tugma yordamida so`rovlar konstruktori holatiga o`tish yoki Vid menyusining Konstruktor opsiyasini o`rnatib bajarish mumkin.
Boshqa tur so`rovlar yaratish
Tanlanma so`rovdan tashqari Access da boshqa tur so`rovlar xam mavjud: taosirli (deystviya) so`rov, parametrik so`rov va qamrovchi (perekrestnoye) so`rovlar.
O`zgartirishga so`rov
O`zgartirishga so`rov jadvaldagi qiymatlarni yangilash uchun, yozuvlar gurushlarini qo`shish yoki o`chirish uchun xamda bitta yoki bir nechta jadvallar yordamida yangi jadval xosil qilish maqsadida o`zgartirish va ko`chirish uchun ishlatiladi. O`zgartirishga so`rovning to`rt xil turi mavjud:
qo`shishga so`rov;
o`chirishga so`rov;
yangilashga so`rov;
jadval yaratishga so`rov.
Ko`shishga so`rov
Qo`shishga so`rov yordamida bir jadvalning yozuvlarini (barchasini yoki so`rov bilan ajratilgan qismini) ikkinchi jadvalning oshiriga qo`shish mumkin. `ar ikkala jadval bitta yoki `ar xil ma`lumotlar bazasida joylashgan bo`lishi mumkin.
Agar yozuvni boshqa ma`lumotlar bazasiga qo`shmoqchi bo`lsak, avvalo Fayl menyusining Vneshniye dannqe qism menyusidagi Svyaz s tablitsami buyrugi yordamida maqsad jadvali joylashgan bazaga manbaa jadval ulanadi. Qo`shiluvchi yozuvlarni ajratish uchun tanlashga so`rov tuzish kerak. So`ngra Vid menyusining Rejim tablitsq buyrugi yordamida jadval holatiga o`tib, tuzilgan so`rovni bajarish va natijani ba`olash zarur. Undan keyin konstruktor holatiga qaytiladi va Zapros menyusidan Dobavleniye buyrugi ishga tushiriladi. Natijada ochilgan Dobavleniye muloqot oynasida foydalanuvchi so`rov yozuvlarining natijaviy to`plamidan olingan natijalarni qo`shishni xo`lagan jadval nomining mos maydonlarini berishi zarur. Muloqot oynasini OK tugmasi yordamida yopganimizda Access so`rov blankiga Dobavleniye qatorini qo`shadi. Bu qatorga avtomatik ravishda (yoki foydalanuvchi tomonidan) so`rov maydoni nomi bilan mos keluvchi maqsad jadvalning maydon nomlari qo`yiladi. So`ngra uskunalar panelidagi Zapusk tugmasini bosib so`rovni bajarishga to`g`ri keladi. Access maxsus muloqot oynasida maqsad jadvalga nechta yozuv qo`shilishini ko`rsatadi va bu amalni bajarishni taokidlashni talab qiladi.
O`chirishga so`rovlar
Bu turdagi so`rovlar jadvaldan maolum tanlash mezonlariga mos yozuvlar guruxini o`chirish uchun xizmat qiladi. So`rov yordamida o`chirilgan yozuvlarni tiklab bo`lmaydi. Shuning uchun xam tanlash mezoni xar tomonlama tashkil qilinishi zarur. Avvalo Usloviye otbora satrida mezon ko`rsatilib o`chiriluvchi yozuvlarni tanlashga so`rov yaratilishi zarur. Berilgan mezonlarning to`g`riligini tekshirish uchun bu so`rov bajariladi va konstruktor holatiga o`tiladi. Undan so`ng Zapros menyusining Udaleniye buyrugini ishga tushurish kerek bo`ladi. Access so`rov blankiga Udaleniye qatorini qo`shadi va yacheykaga Usloviye ning qiymatini kiritadi. Bu foydalanuvchi qo`shimcha tanlash mezonlarini o`rnatish mumkinligini bildiradi. So`ng uskunalar panelidagi undov belgisi tushirilgan tugmani bosib, so`rovni bajarish kerak bo`ladi. Access maxsus muloqot oynasida jadvaldan nechta yozuv qo`shilishini ko`rsatadi va o`chirishni taokidlashni talab qiladi.
Yangilashga so`rov
Yangilashga so`rovdan foydalanib, foydalanuvchi maolum mezonlar asosida ajratib olingan yozuvlar guruxini o`zgartirishi mumkin. Yangilashga so`rovni tuzishda avvalotanlovga so`rov yaratiladi va tekshiriladi. So`ngra konstruktor holatida Zapros menyusining Obnovleniye buyrugi ishga tushiriladi. Natijada Access jadval maydonlarining yangi qiymatlarini ko`rsatish uchun mo`ljallangan Obnovleniye qatorini so`rov blankiga qo`shadi. Bu maqsadda hisoblanuchi ifodalarni xam ishlatish mumkin. Zapusk tugmasi bosilgandan so`ng Access maxsus muloqot oynasida jadvalning nechta yozuvi o`zgartirilishini va o`zgarishini taokidlashni talab qiladi.
Jadval xosil qilishga so`rov
So`rovning natijaviy yozuvlar to`plami asosida jadval xosil qilish so`rovi yordamida yangi jadvallar yaratish mumkin. Bunday jadvallar odatda eski yozuvlarni arxivlash uchun yoki jadvallarning rezerv nusxasini saqlash uchun ishdatiladi. Tanlovga so`rov tayyorlanishi zarur va so`rovning to`g`riligini tekshirib Recordset ma`lumotlarning dinamik to`plami xosil qilinadi. Agar yozuvlarning natijaviy to`plamlari sizning talablaringizga mos kelsa, konstruktor holatiga qayting va Zapros menyusining Sozdaniye tablitsq buyrugini tanlang. Access yangi jadvalning nomini kiritish uchun sozdaniye tablitsq muloqot oynasini ochadi. So`ngra uskunalar panelida undov belgisi shakli tushirilgan tugmani bosib so`rov bajariladi. Access maxsus muloqot oynasida yangi jadvalga nechta yozuv qo`shilishini ko`rsatadi va bu amalning bajarishni taokidlashni talab qiladi.
So`rovlar bajarilishi natijalarining indikatsiyasi
O`zgartirishga so`rov ma`lumotlarni o`zgartiradi yoki ularning nusxasini bir jadvaldan ikkinchisiga ko`chiradi. U jadval holatida ekranda aks etiriladigan Recordset yozuvlarining dinamik to`plamini xosil qilmaydi. O`zgartirishni ko`rish uchun o`zgartirishga so`rovni tanlovga so`rovga o`tkaziladi yoki so`rov natijalarining jadvalini jadval xosil qilish, qo`shish yoki o`chirish uchun ochiladi. Yangilashga so`rovning bajarilish natijalarini aks ettirish uchun so`rovni ishga tushiring, so`ngra konstruktor holatida tanlovga so`rov oynasini aks ettiring. Yangilangan yozuvlarni ko`rish uchun Vid menyusining rejim tablitsq opsiyasini o`rnating va jadval holatiga o`ting. qo`shishga, o`chirishga yoki jadval yaratishga so`rov bajarilish natijalarini aks ettirish uchun mos so`rov tanlanadi va F11 tugmasi bosiladi. Natijada ekranda ma`lumotlar bazasining oynasi paydo bo`ladi. Tablitsq qo`ilmasiga o`ting va ma`lumotlar bazasi jadvalining ro`yxatida yozuvlar qo`shiladigan yoki ular olib tashlanadigan jadval nomi sichqon yordamida ikki marta bosing.