Reja: Vakolat va uning zarurati

1. Boshqaruv vakolatlarining turlari

Boshqaruv vakolatlari

Boshqarish jarayonidagi funksiyalarning turli-tumanligi, muhim va nomuhimligi vakolatlarning ham shularga mos ravishda turlicha bo’lishini taqazo etdi (26-chizma).

Farmoyishli vakolat

Idoraviy vakolatlar

Bir yo’nalishdagi vakolat

lar

Funksional vakolat

lar

Tavsiyali vakolat

lar

Muvofiqlashtiruvchi vakolat

lar

Hisob va nazorat qilish bo’yicha vakolat

lar

Murosaga keltiruvchi vakolat

lar

26-chizma. Boshqaruv vakolatlari va ularning turlari.

Farmoyishli vakolatning mohiyati shundan iboratki, bu vakolatga ega bo’lgan shaxs kimga taalluqli bo’lsa o’shalarning ijro etishi uchun zarur bo’lgan qarorlarni qabul qilishga haqlidir. Bu vakolatlar ikki turga bo’linadi:

• 
  chiziqli vakolatlar;
  
• 
  funksional vakolatlar.
  

Chiziqli vakolat turlarining eng asosiysi bo’lib, tashkilotlarning ierarxik tuzilishining paydo bo’lishi bilaniq vujudga kelgan. U yakka hokimlik tarzda rahbarlik qilishga, ya’ni qonun doirasida:

• 
  buyruq va farmoyishlar berishga;
  
• 
  barcha masalalar bo’yicha qarorlar qabul qilishga asoslangan.
  

Chiziqli vakolatli rahbarni odatda, chiziqli rahbar deb ataladi.

Funksional vakolatlar, odatda bilvosita aloqa sharoitida amalga oshiriladi. Bunda vakolatlar ma’lum doirada cheklangan bo’ladi. Chunki har bir boshqaruv bo’g’inidagi rahbarga muayyan funksiyalar biriqtirib qo’yiladi. Masalan, biri marketingni, ikkinchisi ishlab chiqarishni, uchinchisi esa moliyani boshqarish bilan shug’ullanadi.

Idoraviy vakolatlarni korxonalardagi funksiyalarning murakkablashib, ubilan bog’liq bo’lgan boshqarish jarayonining qiyinlashib borishi vujudga keladi.

3.