Reja: Tuzilishi va olinishi usullari

Kimyoviy xossalari. Aminokislotalar kislotalar va aminlar uchun xos bo’lgan reaksiyalarga kirisha oladilar. Bundan tashqari, aminokislotalarning o’zlariga xos reaksiyalari ham bor.

1. Aminokislotalar asoslar bilan tuz hosil qiladilar: aminokislotalarning og’ir metallar bilan hosil qilgan tuzlari kompleks hususiyatga ega bo’lib, rangli bo’ladi. Masalan, aminosirka kislotaning mis bilan hosil qilgan tuzi ko’k ranga ega.

2. Kislotalar kabi aminokislotalar ham murakkab efirlar, galogen angidridlar, amidlar va boshqalarni hosil qiladilar.

3. Aminokislotalar aminoguruh hisobiga anorganik kislotalar, kislota xususiyatiga ega bo’lgan birikmalar bilan tuz hosil qiladilar:

4. Aminokislotalarga nitrit kislota bilan ta’sir etilganda oksikislotalarni hosil qiladilar:

Aminokislotalarning efirlariga nitrit kislota bilan ta’sir etilganda barqaror diazbirikmalar hosil bo’ladi:

5.Aminokislotalarga kislota angidridlari va galoid angidridlar bilan ta’sir etilganda aminoguruh atsillanadi:

6

. Aminokislotalardagi aminoguruhi alkillash reaksiyalariga kirisha oladi. Bunda ikkilamchi, uchlamchi aminokislotalar va to’rtlamchi ammoniy asoslari hosil bo’ladi. To’rtlamchi ammoniy aoslarining ichki tuzi betaminlar deb ataladi:

7. -, -, - Aminokislotalar qizdirilaganda turlicha o’zgarishga uchraydilar. - Aminokislotalar qizdirilganda diketopiperazinlarni, - aminokislotalar to’yinmagan kislotalarni, - va yuqori aminokislotalar esa laktonlarni hosil qiladilar:

Yuqoridagi reaksiyalar yordamida -, - va -aminokislotalarni bir birlaridan farqlash mumkin.

Aminokislotalar peptid, dipeptid va polipeptidlarni hosil qilib polimerlanadilar:

Bu reaksiya oqsilni sintez qilishda ishlatilganligi tufayli katta ahamiyatga ega. Aminokislotalarni ma’lum tartibda biriktirib, polipeptidlar hosil qilish uchun, ulardagi amino- yoki karboksil guruhi himoya qilganida.