Reja: Transformatorlar haqida umumiy tushunchalar, uning tuzilishi va ishlash prinsipi

P₂ - transformatorning chiqish tomonidagi foydali quvvati;
AP - transformatordagi to‘la quvvat isrofi.
Agar transformatorning foydali ish koeffitsientini uning qanday yuklanganligini ko‘rsatuvchi yuklanish koeffitsienti
Orqali ifodalasak
„ В P B-S • cos сa,
i пот / пот т 2
P- Pi„o„ +P„+P¹P„~ P- S„, ■ COS _Vl + P_p + p¹P_m
cosy₂ yuklama quvvat koeffitsienti, S_nom transformatorning to‘la quvvati, VA. Katta quvvatli transformatorlarning foydali ish koeffitsienti 0,97,0,99, kichik quvvatlilarniki esa 0,82,0,9 atrofida bo‘ladi. Transformatorlarda R_p=P_m bo‘lganda uning yuklanish koeffitsienti optimal (p_opt 0,5,0,6) bo‘lib, bunda transformatorning foydali ish koeffitsienti eng yuqori bo‘ladi.

6. 
   qisqa tutashuv kuchlanishi (u_q ) %
   
7. 
   yuklama nominal va uning yarmiga teng hamda cosp₂ =1 dagi foydali ish
   

koeffitsienti.
Transformator birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlarining nominal toklari esa uning nominal kattaliklaridan hisoblab topiladi.
Bir fazali transformatorlarda
Kichik quvvatli transformatorlarning nominal kuchlanishi va toki xujjatda ko‘rsatilgan bo‘ladi.
Transformatorning ish rejimlari
Salt ishlash rejimi. Transformatorlarni ishlatish jarayonida ko‘pgina vaqt ularning birlamchi chulg‘ami manbaga ulanib, ikkilamchi uchlari bo‘sh qoladi. Bunday rеjim transformatorning salt (yuklamasiz) ishlash rejimi dеyiladi. Salt ishlash rejimida U_j = U_nom va I₂ = 0 bo‘ladi. Bunga mos sxеma 4.6-rasmda ko‘rsatilgan.

6. 
   rasm. Salt ishlash rejimi tajribasi
   

Transformatorning birlamchi chulg‘amiga bеrilgan sinusoidal kuchlanish U_j ta’sirida chulg‘amdan salt ishlash toki I₀ w_j oqib o‘tadi. Bu tokning magnitlovchi kuchi I₀ w_j po‘lat o‘zak bo‘ylab tutashuvchi asosiy magnit oqimi Ф = Ф^тШ ni va qisman havo hamda po‘lat o‘zak orqali tutashib tarqalgan magnit oqimi Ф₁₅ ni hosil qiladi. Bu o‘zgaruvchan magnit oqimlari o‘zining chulg‘amlarda induksiyalangan EYuK lari bilan quyidagi bog‘lanishga ega:
e_t = —w_± —jj = o)w₁ Ф_т sin (cot — 90°)
(4.5)


e_ls = — w_± —jj = o)w₁ Ф_т sin(&>t — 90°)



Demak, EYuK lar ularni induksiyalangan magnit oqimlaridan faza bo‘yicha 90⁰ ga kechikadi. Bu EYuK laming ta’sir etuvchi qiymatlari:
(4.6)

yoki

(4.7)
Ei = 4,44 • fi • wi • Фт E2 = 4,44 • f • W2 • Фт
Eis = 4,44 • f • wi • Ф^

Birlamchi chulg‘amga berilgan kuchlanish U₁ EYuK ( E_i va E_iS larni, shuningdek, chulg‘amning aktiv qarshiligi R_i kuchlanishning pasayishini kompensatsiya qiladi. U holda Kirxgofning II qonuniga binoan birlamchi chulg‘am zanjirining elektr muvozanat holati:
Ui E1 + E is + Io Ri
Agar EYuK E_iS ni chulg‘amdagi kuchlanishning induktiv pasayuvi I ₀ • X_Li bilan kompensatsiya qilinadi desak va I₀ R_i=^U_Ri bo‘lsa:
Ui E1 + U R1 + Ul1

yoki

(4.8)
U 1 E1 + Io R1 + Io X L1

Tok I₀ birlamchi chulg‘am nominal tokining (3,10) % ini tashkil etgani uchun vektor diagrammada hosil bo‘lgan kuchlanishlar uchburchagi real masshtablarda qurilsa, juda kichik bo‘ladi. Shuning uchun U_i ~ E_i deyish mumkin. U holda olingan nisbat va E_i = 4,44fW_iF_m ga binoan asosiy magnit oqimi Ф ni kuchlanishga proporsional deyish mumkin. Salt ishlash rejimida transformatorning quvvat koeffitsienti cosy₀ = 0,2,0,3, ikkilamchi chulg‘amdagi tok I₂ = 0 bo‘lgani uchun U20=E2 bo‘ladi. Natijada K= I_w/120; P0 = Ppoa
Yuklama rejimi. Bu rejimda kuchlanish yuklamaga bog‘liq emas. Transformatorning ikkilamchi chulg‘amini biror yuklama ga ulaganimizda EYuK E₂ ta’sirida undan I₂ yuklama toki Z_2n o‘ta boshlaydi. Bu tok hosil qilgan magnitlovchi

kuch I₂ w₂ po‘lat o‘zak va havo orqali tutashgan, tarqalgan magnit oqimi 0_2S ni hosil qiladi (4.7-rasm).

al

h a