Reja: To’g’rilagichlar

Mavzu:Ikki taktli uch fazali ko’priksimon to’g’irlagich sxemasi

Reja:
1.To’g’rilagichlar
2Uch fazali ikki taktli to’g’rilagich sxemasi
3.Xulosa
4.Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
Respublikamizda elektr energiyasi 50 Gs chastotali o‘zgaruvchan tokda tarqatiladi, bu bilan birga telekommunikasiya apparaturalarining ko‘p qismi turli nominallardagi o‘zgarmas tok bilan ta’minlanishi sababli o‘zgaruvchan tokni o‘zgarmas tokka o‘zgartirish zarurati tug‘iladi. Buning uchun elektr mashinalarni ishlatish mumkin, lekin ularning aylanuvchan qismlari shovqin hosil qiladi, maxsus fundamentlarni talab qiladi va qator kamchiliklarga ega. Quvvati kuchli ventillar yaratilgandan so‘ng elektr mashinalardan statik to‘g‘rilash qurilmalariga, ya’ni to‘g‘irlagichlarga o‘tildi.
To‘g‘irlagich deb o‘zgaruvchan tokni o‘zgarmas tokga aylantiruvchi qurilmaga aytiladi.
Ventillar bir tomonlama o’tkazuvchanlikka ega va o’zgaruvchan tokni o’zgarmas tokka o’zgartirishni amalga oshiradi.To’g’irlagichda ularning soni to’g’irlash sxemasiga bog’liq bo’ladi.To’g’irlagichning har bir fazasi kamida bitta ventil zvenosiga ega bo’ladi.Lekin ko’p hollarda talab qilinadigan tok va kuchlanish qiymatini olish uchun har bir ventil zvenosida bir necha ventillar bo’lishi mumkin.
Uch fazali ikki taktli sxema(Larionov sxemasi)
Bunda transformatorning ikkilamchi cho’lg’amini yulduz yoki uchburchak sxemada ulash mumkin,lekin u ko’pincha yulduz sxemada ulanadi,chunki bunda to’g’irlangan kuchlanishning yarmini olish uchun nolinchi nuqtadan foydalanish imkoniyati bor(1-rasm)
Transformator cho’lg’amlarining har bir fazasi bir diodning anodiga va ikkinchi diodning katodiga ulanadi.Uchta diodlar (1,3,5) anodlari bilan o’zaro umumiy nuqtaga ulanadi va chiqishda (-) qutb bo’ladigan anod guruhini tashkil qiladi, boshqa uchta diodlar esa, chiqishda (+) qutb bo’ladigan katod guruhini tashkil qiladi.

1-rasm.Uch fazali ikki taktli sxema(Larionov sxemasi)
Anod guruhi katodida eng katta manfiy potensial bo’lgan diod, katod guruhi esa anodida eng katta musbat potensial bo’lgan diod ochiq bo’ladi.Istalgan vaqt momentida tok ikki ketma ket ulangan diod, yuklama qarshiligi va ikki fazalar cho’lg’amlaridan oqib o’tadi.
Har bir diodlar juftligi davrning 1/6 qismida ishlaydi. Fazalarni qoplash tartibi qaysi ventillar juftligidan tok oqib o’tishini aniqlaydi. Agar bu tartibni o’zgartirilsa, u holda ketma- ket ulangan ventillar tartibi o’zgaradi. To’g’rilangan tokning har bir davrida transformatorning har bir fazasi orqali 1/3T mobaynida musbat qutbli ikkita tok impulse(har bir impuls T/6 uzunlikda) va o’sha uzunlikdagi manfiy qutbli ikkita tok impulsi oqib o’tadi(2-rasm).
Shunday qilib , transformatorning har bir fazasi davrning T/3 qismi mobaynida ishlaydi. To’g’irlagich chiqishdagi kuchlanish ( bu sxema uchun m=6) kuchlanishlar oltitta taktlarini to’g’irlashda olingan og’maga,uning qiymati esa bu fazalardagi diodlarning ochilish davrlaridagi ikki fazalar orasidagi chiziqli kuchlanishning oniy qiymatiga teng.

2-rasm. Uch fazali ikki taktli sxemaning vaqt diagrammalari
To’g’rilangan kuchlanishning o’zgarmas tashkil etuvchisining qiymati quyidagicha aniqlanadi:

To’g’rilangan tokning o’zgarmas tashkil etuvchisining qiymati quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda , – transformator har bir fazasi tokining ta’sir etuvchi qiymati.
To’g’rilangan kuchlanish va tok pulsatsiyasining chastotasi
Har bir dioddagi teskari kuchlanish quyidagicha bo’ladi:

Xulosa
Avvalambor to’g’irlagich nima ekanligini bilib oldim.To’g’irlagichlar deb,o’zgaruvchan tokni bir yo’nalishdagi o’zgarmas tokka aylantirib beradigan qurilmaga aytiladi. Bu aylantirishlar ko’p hollarda ventillar yordamida amalga oshiriladi. ushbu mustaqil ishni bajarish davomida uch fazali ikki taktli to’g’rilagich sxemasi yani uchta oddiy diodlar koprigidan tashkil topgan Lerionov sxemasi bilan tanishib chiqdim.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.M.Sapayev,U.ALiyev,F.Qodirov. Aloqa qurilmalarining elektr ta’minoti.(O’quv qo’llanma).-T.: , 2011, 248 bet
2. Siddikov I.X. Aloqa qurilmalari qayta tiklanuvchi elektr ta’minoti manbalari fanidan uslubiy qo’llanma – Toshkent, TATU, 2016 – 92 b.
3.www.hozir.org
4.www.ZiyoNet.uz