Reja: Tirik organizmlarda yashash jarayonida oqsillarning ahamyati

AMINOKISLOTALAR

• AMINOKISLOTALAR
• Barcha oqsillarning asosiy qurlish elementlari aminokislotalar ekanligi ko'pdan beri ma'lum bo'lsa ham, oqsillarning to'la aminokislota tarkibi faqat XX asrning 30- yillaridagina batamom belgilanadi. Buning sababi, bir tomondan aminokislotalar hali yaxshi o'rganilmagani, oqsil tarkibiga qaysi aminokislotalar kirganligi aniq ma'lum bo'lmaganligi bo'lsa, ikkinchidan, ularning ayrim vakillarini sifat va miqdor analizi usullari hali mukammal bo'lmaganligi edi. Bu muammo faqat 40- yillarning boshlarida qog’oz xromotografiyasi usuli qo'llanilishi bilan hal bo'ldi.
• Tabiatda 300 ga yaqin aminokislotalar uchraydi. Ularning yarmidan ortig’i, umuman oqsil tarkibiga kirmaydi, qolgan yarmisining ko'p qismi ham faqat ayrim organizmlarda, ba'zilari alohida oqsillar va peptidlar tarkibida bo'ladi. Hamma organizmlarda oqsillar tarkibiga kiradigan aminokislotalar soni 20 ga teng. Ular proteinogen aminokislotalar deb ataladi.

tushunarli !

Oqsillarni gidrolizlash va aminokislotalarni ajratish

• Oqsillarni gidrolizlash va aminokislotalarni ajratish
• Oqsil molekulasi yuksak polimer bo'lganidan uning tarkibiga kiradigan aminokislotalarni aniqlash uchun oqsilni to'la gidroliz qilish kerak. Oqsillar gidrolizlanganda, ya'ni suv qo'shib parchalanganda ularning tarkibiy qismlari - aminokislotalar ajralib chiqadi. Oqsil preparatlari yo to'qima namunalarini kislota bilan qaynatish, yoki oqsilni parchalovchi ferment, ko'pincha, tripsin yoxud oqsillarni gidrolitik parchalovchi bir nechta proteolitik fermentlar aralashmasi ta'sirida gidrolizlanadi. Ishqor bilan gidroliz qilish usulidan deyarli foydalanilmaydi, chunki bunda aminokislota­lar rasemirlanadi va arginin bilan sistin buzilib ketadi. Gidroliz qilish uchun sulfat kislota ancha qulay, chunki ma'lum muddat (15-20 soat) davomida qizdirilgandan so'ng ortiqcha kislota osonlik bilan sulfat shaklida ajraladi. Proteolitik fermentlar ta'sirida gidrolizlash uzoq vaqt talab qiladi va ko'pincha to'la bo'lmaydi. Lekin fermentativ gidrolizning afzalligi shundaki, kislotali gidrolizda buzilib ketadigan triptofan bu usulda saqlanib qoladi.