Reja: Tebranishlar haqida umumiy ma`lumotlar. Tebranishlarni qo’shish Tebranishli titrash Tebranishlar haqida umumiy ma`lumotlar

1.2 - rasm. Moddiy nuqtaning aylana trayektoriyasidagi holatini u – o’qqa proyeksiyasining garmonik tebranishi

Garmonik tebranishlarning grafik tasvirlash usullaridan yana biri vektor diagrammalar usuli hisoblanadi (1.3 - rasm).

1.3 - rasm. Garmonik tebranishning vektor diagramma orqali grafik tasviri

0 nuqta atrofida o’zgarmas burchak tezlik bilan aylanayotgan, miqdor jihatdan o’zgarmas A amplitudaga teng bo’lgan vektorni tasavvur qilamiz. Istalgan t vaqtdagi A vektorning vertikal o’qqa proyeksiyasi siljishga tengdir, gorizontal o’q bilan hosil qilgan burchagi esa tebranishning fazasini bildiradi.

N nuqtaning siljishini t vaqt ichidagi bosib o’tgan yo’li deb hisoblasak, t vaqtdagi uning tezligi quyidagiga teng bo’ladi:

, (1.2.5)

Tezlanishni ham shunday aniqlaymiz:

, (1.2.6)

Garmonik tebranayotgan nuqtaning tezlanishi siljishga proporsional bo’lib, ishorasi yo’nalishga teskaridir.

(1.2.1) - (1.2.5) - va (1.2.6) - ifodalar garmonik tebranishning kinematik qonunlaridir (1.4 - rasm).

(1.2.6) - ifodaning ikki tarafini tebranayotgan nuqtaning massasiga ko’paytirsak, garmonik tebranish dinamikasining qonuniga ega bo’lamiz.

1.4 - rasm. Garmonik tebranish kinetik parametrlarining vaqtga bog’liq o’zgarishlari

Vektor ko’rinishda quyidagicha ifodalanadi:

, (1.2.7)

Garmonik tebranayotgan jismga quyilgan kuch siljishga teskari yo’nalgan bo’lib, u jismni muvozanat holatiga qaytarishga intiladi, shu sababli bu kuch - qaytaruvchi kuch deb ataladi.