Режа: тарихий ривожланиши

Ҳаракатланиш қоидаси
-ўйин қоидаларига кўра тўпни қабул 
қилгандан сўнг ўйинчи икки қадам қўйиши мумкин, холос. Тўп 
билан тўрган жойидан юқорига сакраш, тўп билан югуриб кетиш 
ўйин қоидасининг бузилишига олиб келади. 
Ўзаро келишмовчилик ҳолати
-агар биттадан ёки иккитадан 
ўйинчи коптокни талашса, ҳакам томонидан ўйин тўхтатилади ва 
икки ўйинчи ўртасидан тўпни юқорига отади. Ўйинчилари тўпни ўз 
жамоалари томон йўналтиришга ҳаракат қиладилар. 
Тўп ўйиндан ташқарида-
ўйин вақтида тўп ёки тўпни олиб 
кетаётган ўйинчи майдонда белгиланган чизиқдан чиқиб кетса, 
майдонлар ташқаридаги тўсиққа ёки ўйинчига тегиб кетса ҳакам 
тўп ўйиндан ташқарида деган кўрсатма беради. 
Агар ҳакам қайси жамоа томонидан тўп ўйиндан ташқарига 
чиқарилганини кўрмай қолса, ён томон ҳакамлари ҳам 
иккилансалар, ҳакам бундай вақтда икки ўйинчи ўртасидан тўпни 
юқорига отиш билан ўйинни давом эттиради. 
Тўпни узатиш
-агар ўйин вақтида 3 сонияли қоида бузилса, 
техник хатолар бўлса, тўпни майдоннинг ён чизиғидан ўйинга 
киритилади. Рақиб томоннинг саватига мувафақиятли тўп 
тушишидан кейин майдоннинг олд томонидаги чизиқдан тўп 
ўйинга киритилади.
Баҳолаш-
баскетболда юқоридан келиб, сават ичига кириб, 
пастидан тушган тўп ҳисобланади. Ўйин вақтида саватга тушган 

---

ҳар бир тўпга 2 очкодан, жарима чизиғидан отилган саватга тушган 
тўпга 1 очкодан берилади.
Ўйинда 
бериладиган жазолар
-(фол) 
ўйиннинг асосий 
қоидалари ҳакамлар томонидан бериладиган жазолар. Жазолар 
ўйин вақтида қилинган қўполликлари учун ва техник жазоларга 
бўлинади.
Ўйин вақтида ҳар қандай атайин рақибни тўхтатиш учун, 
ушлаб туриш, итариб юбориш, зарба бериш, қўл, оёқ билан 
ҳимояланиш каби қоида бузиш қўполликларга киради. Бундай 
ҳолатларда тўп рақиб жамоага берилади. Қайси бир жамоада бир 
ўйин давомида жами олган жазолари 11 тага етса, рақиб жамоага 
жарима чизиғидан эркин икки марта саватга тўп отиш билан 
жазоланади.
Бундан ташқари, ҳамма берилган қўполликлар спортчи 
шахсий дафтарига ёзиб борилади. Ҳар бир қўполликнинг бор ўйин 
вақтида қилган қўполлиги учун ва олган техник жазолари сони 5 
тага етса ўша ўйинчи майдонни тарк этади. 1976 йилдан бошлаб 
саватга тўпни ташлаётган вақтда қилинган қўполликлари учун 
ўйинчилар қаттиқ жазоланмоқдалар. Агар қилган қўполлиги учун 
тўп саватга тушмаса, 2 марта жарима майдонидан саватга тўп отиш 
ҳуқуқини олади. 1 да ҳам 2 да ҳам отилган тўп саватга тушмаса яна 
1 марта имкон берилади (жами 3). Агарда ўйинчига қилинган 
қўполликларга қарамай тўпни саватга туширса, ҳисобга олинади ва 
1 марта жарима майдонидан эркин саватга тўп ташлаш ҳуқуқи 
берилади.