Reja: Suyuqlik to’g’risida asosiy tushunchalar

3.Suyuqliklarning fizik xossalari


Solishtirma og’irlik. Suyuqlikning hajm birligiga teng miqdorining og’irligi uning solishtirma og’irligi deyiladi va grekcha harfi bilan belgilanadi:
(1)
bu Еrda V – suyuqlik hajmi (birligi m³), G – og’irligi (birligi N). Solishtirma og’irlikning o’lchov birligi SI sistemada

texnik sistemada esa bo’lib , ular o’zaro quyidagicha bog’langan:

.

Solishtirma og’irlik bosimiga va haroratga bog’liq bo’lib, ular o’rtasidagi munosabat ideal gazlar uchun quyidagi formula bilan ifodalanadi:

, (2)

bu Еrda R – bosim , T – absolyut harorat, R – gaz doimisi

.

Suyuqlik solishtirma og’irligining 4⁰C dagi suvning solishtirma og’irligiga nisbati uning nisbiy solishtirma og’irligi bo’ladi.

Solishtirma hajm. Suyuqlikning og’irlik birligidagi miqdorining hajmi solishtirma hajm deyiladi:


, (3)

(1,3) va (1,5) formulalaridan ko’rinib turibdiki:

Solishtirma hajmning o’lchov birligi SI sistemasida:


.

Solishtirma hajm ham solishtirma og’irlik kabi bosim va haroratga bog’liq bo’lib, u (2.2) ning boshqa ko’rinishi

р = RT (4)

orqali ifodalanadi.

Zichlik. Suyuqlikning hajm birligiga to’g’ri kelgan tinch holatdagi massasi uning zichligi deb ataladi. Bu ta‘rifga asosan


, (5)

bunda M – suyuqlikning massasi ,.

Zichlikning o’lchov birligi quyidagicha aniqlanadi:

Bazan nisbiy zichlik tushunchasi kiritiladi. Suyuqlik zichligining suvning 4⁰C issiqlikdagi zichligiga nisbati uning nisbiy zichligi bo’ladi. (2,3) va (1,3) lardan ko’rinib turibdiki, zichlik bilan solishtirma og’irlik o’zaro quyidagicha bog’langan :

(6)

u holda nisbiy zichlik va nisbiy solishtirma og’irliklar o’zaro quyidagicha bog’lanadi:

(7)

Zichlik haroratga bog’liq bo’lib, odatda harorat ortishi bilan kamayadi. Bu o’zgarish neft maxsulotlari uchun quyidagi munosabat orqali ifodalanadi:

(8)

bunda t – harorat ⁰S, – hajmiy kengayish temperatura koeffisienti; ρ₂₀ – suyuqlikning 20⁰C dagi zichligi.

Suvning zichligi bu qonundan mustasno bo’lib, uning zichligi eng katta qiymatga 4⁰C da (aniqrog’i 3,98⁰C) da ega bo’ladi. Uning issiqligi bundan oshsa ham, kamaysa ham zichligi kamayib boradi.