Reja: Siyosiy hokimiyat tushunchasi

«LEGITIMLIK» (QONUNIY) ATAMASI

Siyosiy xokimiyatning eng muhim asoslaridan biri - uning xalq tomonidan tan olinishi darajasi. Buni politologiya fanida «legitimlik» (qonuniy) atamasi bilan ifodalanadi. Dastlab «legitimlik» atamasi XIX asrning boshlarida Fransiyada vujudga keldi va «qonuniy» qirol xokimiyatini bildirardi hamda «noqonuniy» bo'lgan Napoleon xokimiyatiga qarshi qaratilgan edi. Keyinchalik bu tushuncha yangicha talqin qilina boshlandi va nemis sotsiologi M. Veber tomonidan politologiya va sotsiologiya fanlariga kiritildi.

LEGITIMLIK

Legitimlik - bu xokimiyatning jamiyat nazarida barcha fuqarolar uchun majburiy bo'lgan qarorlarni qabul qilish huquqiga ega ekanligini yaratishi va quvvatlab turishi imkoniyatidir. Siyosiy xokimiyat qanday resurslarga asoslanishi xokimiyat legitimligining turlarini belgilab beradi. Nemis sotsiologi M.Veber xokimiyat legitimligining uch turini belgilab bergan. Birinchi tur - an'anaviy, bu qabila boshliqlari va monarxlar xokimiyatidir. Bu xokimiyat legitimligi jamiyatda shakllangan siyosiy an'analar bo'yicha olib boriladi. Bugungi kunda monarxik rejimli bo'lgan mamlakatlarda saqlanib qolgan (Nepal, Saudiya Arabistoni va h.k. lar).

HARIZMATIK

Ikkinchi tur - «Harizmatik» xokimiyat turidir. «Harizma» atamasi grek tilida «ilohiy in'om» ma'nosini anglatadi. Dastlab diniy harakterga ega edi. Keyinchalik keng ma'noda, odamlarni O'z orqasidan ergashtira bilish qobiliyatini bildira boshladi. Harizmatik shaxslarga Gitler, Mussolini, Caddam Xusayn va boshqa ko'pgina dohiylarni kiritish mumkin. Bugungi kunda rivojlanayotgan davlatlarda Harizmatik xokimiyat katta axamiyatga ega.

RATSIONAL-LEGAL XOKIMIYAT

Uchunchi tur - ratsional-legal xokimiyat turidir. Bunday siyosiy xokimiyatning shakllanishi va faoliyat ko'rsatish mexanizmlarining to'g'ri ekanligi xalqning ishonchiga asoslangandir. Legitimlikning bu turi demokratik davlatlar uchun harakterli hisoblanadi. Lekin M.Veberning bunday ideal tiplari amaliy xayotda juda aralashib ketgan holda uchraydi