Reja: Shaxslararo munosabatlarda moslashuvchanlikning ahamiyati. Ta’lim jarayonidagi o’zgarishlarga moslashishda zamonaviy o’qituvchi ijodkorligi. Pedagogik jamoadagi muammolar va ularga nisbatan moslashuvchanlik

O’qituvchilik mas‘uliyati 
Shaxs axloqini tavsiflaydigan belgilardan biri mas‘uliyatdir. Boshqa kishilar 
oldidagi o’z burchini anglash va uni kishi xulqining rag’batiga aylantirish, odam o’z 
faoliyatini boshqalarga ko’proq yaxshilik qtsilishga ongli va ixtiyoriy ravishda 
yo’naltirishi mas‘uliyat tushunchasining mazmunini tashkil etadi.
O’qituvchining mas‘uliyati-mas‘uliyat tushunchasining butun mazmunini saqlagan 
holda muallimning faoliyati va ta‘lim-tarbiya jarayonining aniq vazifalarini ham o’z 
ichiga oladi. O’qituvchi zimmasiga bola shaxsini barkamol inson sifatida tarbiyalash 
mas‘uliyati yuklanadi. Muallim o’quvchilarga chuqur nazariy bilimlar berishi, uni 
hayotga, mehnatga tayyorlashi lozim. Shu bilan birga, u boladagi mavjud layoqat va 
qobiliyatlarni payqab, alohida yondashishi, unda mavjud bo’lgan ijobiy axloqiy 
fazilatlarni avaylab ustirishi lozim.
Muallim sinfda jamiyatning, xalqning, davlatning vakili sifatida o’quvchilar jamoasi 
bilan yolg’iz o’zi ish olib boradi. Bunday sharoitda o’qituvchining mas‘uliyati uning 
xulqini tartibga solib turadigan, boshqaradigan kuch, o’quvchilarga ta‘sir o’tkazish 
darajasining asosiy mezoni hisoblanadi. Jamiyatning kelajagi, ota-onaning umidi, 
nuridiydasi-farzandning taqdiri, kelajagi uning qo’liga ishonib topshirilgan. Muallim 

---

o’quvchilarning bilimiga baho qo’yadi, baho esa jamiyatning, kattalarning, ota-onaning 
bolaga munosabatini belgilovchi mezon, omillardan biridir. Yaxshilik, adolat, sha‘n, 
qadrqimmat insoniylik kabilarning mavjudligiga bolada ishonchni vujudga keltirish ham 
o’qituvchining mas‘uliyatiga bog’liq. Shunisi ham borki, buni ko’pincha nazorat qilib 
ham bo’lmaydi. Bu muallimning vijdoniga havola qilinadi.
O’qituvchilik qilayotgan yoki muallimlik kasbini tanlagan kishilar o’z zimmalariga 
qanchalik yuksak sharafli mas‘uliyat olayotganliklarini tasavvur etishlari lozim. Oliy va 
o’rta maxsus pedagogika o’quv yurtini bitirib, muallimlik faoliyatini boshlagan kishi 
barcha o’quvchilarga o’zini yaqin tutishi, odobi, odilligi bilan bolalarga ijobiy axloqiy

---