Reja: "Shaxs" tushunchasivashaxsrivojlanishiningo’zigaxosxususiyatlari

3. Shaxsshakllanishigaoidturliyondashuvlar. Zamonaviypedagogikadashaxsshakllanishigadoirto’rtyondashuvqarortopgan:

1. 
   Biologikyondashuv - insontabiiymavjudotbo’lib, uningbutunxatti-harakatlaritug’mainstinktvaehtiyojlarnatijasidir. Insonjamiyattalablarigabo’ysunishgamajbur, shubilanbirgatabiiyehtiyojlarinihamnamoyonqilibboradi.
   
2. 
   Ijtimoiyyondashuv - insonbiologikmavjudotsifatidatug’iladi, faqathayotiyfaoliyatidavomidaboshqalarbilandoimiymuloqotvaijtimoiyguruhlarningta’siriostidaijtimoiylashadi.
   
3. 
   Psixologikyondashuv - insondagipsixikjarayonlar (sezgi, idrok, fikrlashkabilar) tabiiytavsifgaega, insonningyo’nalganligi - qiziqishlari, qobiliyatlariijtimoiyhodisasanaladi.
   
4. 
   Yaxlityondashuv - shaxsyaxlittavsifgaegabo’lib, uningrivojiganafaqatuningfaoliyatidagio’zigaxosliklar, balkiturmushtarzihamta’sirko’rsatadi. Shubilanbirgaijtimoiyhayotnatijalari - motiv, maqsad, qiziqishkabilarhamuningrivojlanishidamuhimrolo’ynaydi.
   

Zamonaviypedagogikadashaxsshakllanishigadoirto’rt - bilologik, ijtimoiy, psixologikvayaxlityondashuvqarortopgan.

4.Rivojlanishningyoshvao’zigaxosxususiyatlari.

Muayyanbiryoshdavrigaxosbo’lgananatomik, fiziologik (jismoniy) vapsixologikxususiyatlaryoshxususiyatlaridebataladi. Anashuyoshxususiyatlarnihisobgaolganholdata’limvatarbiyaishitashkiletiladi. Shundabolarivojlanishigatarbiyata’sirikuchlibo’ladi.

Bolaningindividual - o’zigaxosxususiyatinibilishuchuntemperamentningumumiytiplarivabolaningo’zigaxosxususiyatinio’rganish, metodikasinibilishmuhim. Temperament (lotincha. “temperamentum” “qismlarningbir-birigamunosabati” ma’nosinianglatib, shaxsningindividualpsixologikxususiyatlarimajmuidir.

Shuningdek, turliyoshdavrlariningo’zigaxosrivojlanishqonuniyatlarihammavjud. Bolaningjismoniyvapsixikkamolotiquyidagidavrlargabo’linadi:

1. Go’daklik (1 yoshgacha);

2. Ilkyosh (1-2 yosh);

3. Ilkyoshguruhi (2-3 yosh);

4. Kichikyosh (3-4 yosh);

5. O’rtayosh (4-5 yosh);

6. Kattayosh (5-6 yosh);

7. Maktabgatayyorlovdavri (7 yosh, majburiyta’lim).

5.Shaxsrivojlanishininggenderxususiyatlari.

“Gender”atamasi 1968 yildaamerikalikpsixologolimStollertomonidanilmiyiste’molgakiritilganbo’lib, “jins”ma’nosinibildiradi. Jinsiymunosabatlarilgarihampsixologiyadafaolo’rganilganbo’lsa-da, yangiatamaningpaydobo’lishiijtimoiyfanlardayangioqimlarniyuzagakeltirdi. “Gendertarixi”, “Genderpsixologiyasi”, “Falsafaninggendertomonlari”, “Genderantropologiyasi”, “Gendersotsiologiyasi”, keyinchalikesa “Genderpedagogikasi” kabifantarmoqlarishakllandi. “Gender” tushunchasi, avvalo, erkakvaayol, o’g’ilvaqizbolalarmunosabatlariningijtimoiy-psixologikhamdapedagogiktomonlariniqamraboladi.

Adabiyotlardagendertushunchasiningbirnechaxiltalqinimavjud. Jumladan, faylasuflaruniquyidagichatavsiflaydilar: «Gender» inglizchaso’zbo’lib, jinsgamansublikningijtimoiyjihatlarima’nosinianglatadi. Butushunchaerkaklarvaayollaro’rtasidanafaqatbiologikfarqni, balkijamiyatningjinsiytaqsimotidaijtimoiyvamadaniytavsiflarningbutunmajmuinihisobgaoladi.

Pedagogikma’nodagender - o’g’ilvaqizbolalarningmurakkabta’limiysotsiomadaniybirligibo’lib, ularningxatti-harakati, mentalitetivaemotsionalxususiyatlari, o’quvfaoliyatidagio’zarotengvafarqlijihatlarinio’zichigaoladi.

6.Shaxsningijtimoiylashuvi

Ta’lim-tarbiyata’siridainsonpsixologikfunksiyalariningtakomillashuvi, ijtimoiy-axloqiyqadriyatlar, xulq-atvorme’yorvaqoidalariningo’zlashtirilishi, dunyoqarashiningboyishjarayonivanatijasi.

Ijtimoiylashuvjarayonio’ziningsifatxususiyatlariga, tarkibiga, qonuniyatlariga, omillariga, shart-sharoitlariga, boshqarilishigavaijtimoiylashganinsondanamoyonbo’lishiga (uningxususiyatlari, sifatlari, o’zigaxosliklari) ko’ramurakkabdir. Anashusababliuo’zidaturlifanlartomonidanko’ribchiqiladiganijtimoiylashuvningxilma-xil - madaniy, axloqiy, xuquqiy, mehnat, psixologikko’rinishlariniaksettiradi.Pedagogikahaqidagapketgandaesa, busohadagiijtimoiylashuvjarayonipedagogikaningpredmeti, sohasivaehtiyojlariningo’zigaxosliginihisobgaolib, pedagogikijtimoiylashuvturisifatidaalohidae’tiborbilanqarabo’tiladi. Buinsonningdunyogakelganvaqtidanboshlabijtimoiybelgilanganvamuhimpedagogikyangidanshakllanuvchitajribalarni - tarbiyalanganlik, ta’limolganlik, ma’lumotlilikvarivojlanganlikhamdaularningkelgusidagibutunumrimobaynidamuttasilo’zgaribborishi (mukammallashuvi) jarayonivayuzagakelishnatijasidir.

Pedagogikaningvazifasi - insongafikrlovchishaxs, ijtimoiyfaolfuqarobo’lib yetishishiga, jamiyatdao’zo’rninivaxulq-atvorini, o’zistak-maqsadlariniyo’nalishinianglaydigan, pedagoglarvajamiyatdagipedagogiktizimbilanbirgalikdaumuminsoniyqadriyatlarnisaqlashvamustahkamlashgayo’nalganshaxsbo’lishigayordamberishdir.