Reja: “Shaxs” tushunchasivashaxsrivojlanishiningo’zigaxosxususiyatlari

SHAXSNING RIVOJLANISH TARBIYASI VA ICHTIMOIYLASHUVI


Reja:
1. “Shaxs” tushunchasivashaxsrivojlanishiningo’zigaxosxususiyatlari.
2. Shaxsrivojlanishigata’siretuvchiomillar.
3. Shaxsshakllanishigaoidturliyondashuvlar.
4.Rivojlanishningyoshvao’zigaxosxususiyatlari.


Tayanchtushunchalar:pedagogikantropologiya, individ, shaxs, individuallik, o’sish, rivojlanish, ijtimoiylashuv, irsiyat, muhit, tarbiya, yoshdavrlari, jarayon, pedagogic jarayon, pedagogik tizim, yaxlit yondashuv, komponent, yaxlit pedagogic jarayon, qonuniyat, tamoyil.
1. “Shaxs” tushunchasivashaxsrivojlanishiningo’zigaxosxususiyatlari.
Shaxstushunchasiinsongataalluqlibo’lib, psixologikjihatdantaraqqiyetgan, shaxsiyxususiyatlarivaxatti-harakatlaribilanboshqalardanajralibturuvchi, muayyanxulq-atvorvadunyoqarashgaegabo’lganjamiyatninga’zosiniifodalashgaxizmatqiladi.
Odamshaxsbo’lishiuchunpsixikjihatdanrivojlanishi, o’ziniyaxlitinsonsifatidahisetishi, o’zxususiyatlarivasifatlaribilanboshqalardanfarqqilmog’ikerak.
Kadrlartayyorlashmilliymodelidashaxskadrlartayyorlashtiziminingboshsubektivaobekti, ta’limsohasidagixizmatlariningiste’molchisivaularniamalgaoshiruvchisifatidata’riflanadi.
Rivojlanishshaxsningfiziologikvaintellektualo’sishidanamoyonbo’ladiganmiqdorvasifato’zgarishlarmohiyatiniifodaetuvchimurakkabjarayondir. Rivojlanishmohiyatanoddiydanmurakkabga, quyidanyuqoriga, eskisifatlardanyangiholatlargao’tish, yangilanish, yanginingpaydobo’lishi, eskiningyo’qolibborishi, miqdoro’zgarishiningsifato’zgarishigao’tishiniifodalaydi. Rivojlanishiningmanbaiqarama-qarshiliklarnio’rtasidagikurashdaniboratdir.
2. Shaxsrivojlanishigata’siretuvchiomillar.
Fanda, odamningshaxssifatidarivojlanishigabiologikvaijtimoiyomillarningta’sirio’rtasidagimunosabatnibelgilashgaoidmunozarako’pdanbuyondavometmoqda.
Insonningshaxssifatida, rivojlanishidaijtimoiyhodisalarningta’sirikuchlibo’ladimi? Yokitabiiyomillar yetakchio’rintutadimi? Balkitarbiyaningta’siriyuqoridir? Ularo’rtasidagio’zaromunosabatqanday?
Fandabiologikyo’nalishdebnomlangannuqtainazar yetakchio’rinlardanbiriniegallab, uningvakillariAristotel, Platonlartabiiy- biologikomillarniyuqoriqo’yadi. Ulartug’maimkoniyatlar, taqdir, toleharkimninghayotdagio’rninibelgilabbergan, deydilar.
16asrfalsafasidavujudgakelganPreformizmoqiminamoyandalariesashaxsrivojlanishidaginaslningroligakattabahoberib, ijtimoiymuhitvatarbiyaningroliniinkoretadi.
Xorijpsixologiyasidagiyanabiroqim - Bixeviorizm20asrboshlaridayuzagakelganbo’lib, uningnamoyandalari, ongvaaqliyqobiliyatnasldan-naslgao’tib, insongautabiatanberilgan, deyiladi. Mazkurta’limotvakiliamerikalikolime.Torndaykdir.
PragmatizmoqimivauningvakillariD.Dyui, A.Kombehamshaxsrivojlanishinibiologiknuqtainazardaasoslaydilar. Ularrivojlanishnifaqatmiqdoriyo’zgarishdaniborat, debqaraydilar. Naslningroliniabsolyutlashtirib, uniinsontaqdiridahalqiluvchiahamiyatgaegadebbiladilar.
Demak, birguruhxorijiyolimlarrivojlanishnibiologik (nasliy) omilgabog’laydilar.
Biologikoqimgaqarshifalsafiyoqimvakillaririvojlanishniijtimoiyomilbilanbelgilaydilar. Buoqimvakillaribolashaxsiningjismoniy, psixikrivojlanishiuyashaydiganmuhitgabog’liqdebko’rsatadilar.
Muhitdegandaodamyashaydigansharoitdagibarchatashqita’sirtushuniladi. Shunuqtainazardantarbiyatufaylibolanio’ziyashaydiganijtimoiysharoitgamoslashtirishmumkin, deganxulosakelibchiqadi.
Shaxsgaijtimoiymuhitningta’sirihammuhim. Butarbiyaorqaliamalgaoshiriladi.
Birinchidan, tarbiyata’siridamuhitberaolmaganbilim, ma’lumotegallanadi, mehnatvatexnikfaoliyatbilanbog’liqko’nikmavamalakalarhosilbo’ladi.
Ikkinchidan, tarbiyatufaylitug’makamchiliklarhamo’zgartirilib, shaxskamolgaetadi.
Uchinchidan, tarbiyayordamidamuhitningsalbiyta’sirinihamyo’qotishmumkin.
To’rtinchidan, tarbiyakelajakkaqaratilganmaqsadnibelgilaydi.
Demak, tarbiyabilanrivojlanishbir-birigata’siretadi, butarbiyadoimiyvauzluksizdir.
Shundayqilib, bolashaxsiningrivojlanishidatarbiyaham yetakchio’ringaegabo’lib, tarbiyatufaylinasl-nasabi, oilamuhiti, ijtimoiymuhitta’siridahartomonlamarivojlanishgaqodir, deganxulosanichiqarishmumkin.