Reja “Risklar” fani bank sohasi faoliyati Bozor iqtisodiyotida mahsulot ishlab chiqarish kam xarajat qilish Tarmoq riskini boshqarish 1 “Risklar” fani bank sohasi faoliyati

2 Bozor iqtisodiyotida mahsulot ishlab chiqarish kam xarajat qilish

Alternativlilik, bu bir yoki bir qancha ko`rinishdagi qarorlarni tezlik bilan tanlashda namoyon bo`ladi. Tanlash lozim bo`lmagan joyda riskli jarayonlar ham vujudga kelmaydi va risk bo`lmaydi.

Noaniqlilik, bu albatta noaniq, ya`ni kutilmagan xolatlar bilan bog`liq. Uning yuzaga kelish va tus olish shakli noaniq bo`lib qolaveradi. A.Marshal, Dj.fon Neyman,
O.Morgenshtern, F.Naytlar riskga quyidagicha yondashganlar: “Risk va noaniqlilik kategoriyasi iqtisodiy munosabatlarda katta rol o`ynaydi. Xo`jalik faoliyatining ajralmas qismi bo`lgan noaniqlilik barcha murakkab va muxim iqtisodiy xodisalarning asosida yotadi. Noaniqlilik mohiyati riskda namoyon bo`ladi”.
O`tgan asrning 20-yillarida F.Nayt birinchilardan bo`lib daromad doim noaniqlilik bilan bog`liq degan fikrni olg`a suradi. P.Samuelson esa, quyidagilarni ta`kidlagan: “Noaniqlilik qarama-qarshiliklar natijasida kelib chiqadi, ya`ni insonlar nimalarni kutmoqdalar-u, nimalar sodir bo`lmoqda, buning natijasi esa foyda yoki zararda namoyon bo`ladi”.
Samarali tashkil qilingan bozor iqtisodiyotida mahsulot ishlab chiqarish kam xarajat qilish bilan, uning taqsimoti esa bozor talabiga asosan amalga oshiriladi. Raqobat korxonalarning xarajatlarini iloji boricha minimum darajagacha kamaytirishga, tovarlar ishlab chiqarishni strategik rejalashtirishga va faqat bozor talabiga mos keluvchi tovarlar ishlab chiqarishga majbur qiladi.
Ma`lumki, faqat iqtisodiy erkinlik, mulkchilik xuquqi, raqobat va boshqa bozor atributlari mavjud bo`lgan xolda iqtisodiyot samarali bo`lishi mumkin.
Bozorning eng muhim atributlaridan biri - bu iqtisodiy erkinlik hisoblanadi. Bozor munosabatlari sharoitida iqtisodiy erkinlik asosida faoliyat ko`rsatish makro, mezo va mikro darajada turli xil risklarga bog`liq bo`ladi. Agar O`zbekistonda davlat taktikasini shartli ravishda:
 davlat boshqaruvi bilan bozor mexanizmining samarali bog`lanishi bo`yicha;
 ichki ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni saqlab qolgan holda raqobatbardosh soxalarni rivojlantirish, tadbirkorlik yo`lini tanlash;
 aholi daromadlarini adolatli taqsimlash yo`nalishini bosh yo`nalish deb tanlash kabilar

bo`yicha o`tkazilishini inobatga oladigan bo`lsak, shu ochiq maqsadli siyosat modelida ham bir necha guruh risklar - ijtimoiy-siyosiy, fiskal-monetar va iqtisodiy risklarning bo`lishi muqarrar.

Risk tadbirkorlik faoliyatining eng asosiy elementlaridan biri hisoblanib, u keng ma`noga ega bo`lgan ko`p qirrali tushuncha. Shuning uchun bank faoliyatining samaradorligiga erishish, uning moliyaviy barqarorligini ta`minlash uchun iqtisodiyotdagi mavjud risklar, ularning bank faoliyatiga ta`sir qilish tomonlarini chuqur o`rganib chiqish zarur.
Iqtisodiyotning tabaqalashgan darajasida risklarni quyidagicha ta`riflash mumkin:
 iqtisodiy risk;
 ijtimoiy-siyosiy risk;
 fiskal-monetar risk.