Reja: Relyatsion modelining asosiy tushunchalari. Ma`lumotlarni tasvirlashda jadvallardan foydalanish. Mb da munosabatlar. Sql

MBdagi bog`lanishlar

• 
  Birlamchi kalit ustun – ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotlarni tartiblaydi hamda ushbu ustun orqali boshqa jadvallarni ulanish imkoniyati yaratadi.
  
• 
  Tashqi kalit ustun – ushbu ustun orqali boshqa jadvalarni birlamchi kalitli ustun bilan bog‘lanib ma’lumotlar guruxlanadi.
  

Jadvallar o`rtasidagi bog`lanish turlari

• 
  Jadvallar o`rtasidagi bog`lanish bo`ysunish munosabatini aniqlaydi. Bunda biri asosiy (Master),ikkinchisi bo`sinuvchi (Detal) bo`ladi.
  
• 
  O`rnatilgan bog`lanish “asosiy-bo`ysinuvchi” yoki “master-detal” deb ataladi.
  
• 
  Boglanishlarning quyidagi turlari mavjud:
  
  • 
    “Birga - bir”;
    
  • 
    “Birga – ko`p”;
    
  • 
    “Ko`pga - bir”;
    
  • 
    “Ko`pga – ko`p”;
    

Birga - bir bog`lanish

• 
  «Birga - bir» bog‘lanish asosiy jadvaldagi bitta ma’lumotga bo‘ysinuvchi jadvaldan bitta ma’lumotni tug‘ri kelishini anglatadi. Bunda:
  
  • 
    Asosiy jadvaldagi har bir ma’lumot uchun bo‘ysinuvchi jadvalda ma’lumot mavjud;
    
  • 
    Bo‘ysinuvchi jadvalda asosiy jadvaldagi ma’lumotlarga mos ma’lumot mavjud emas.
    
• 
  «Birga - bir» bog‘lanish asosan jadvallarni bo‘lishda ishlatiladi.
  
• 
  «Birga - bir» bog‘lanish oddiy bog‘lanish bo‘lib bunda birlamchi kalit boshqa bir jadvalni birlamchi kalitiga murojat qiladi.
  

Birga ko`p bog`lanish

• 
  «Birga-ko‘p» bog‘lanishda asosiy jadvaldagi bitta ma’lumotga bo‘ysinuvchi jadvaldan bir qancha ma’lumot to‘g‘ri kelishi mumkin. Bo‘ysinuvchi jadvaldagi bunday ma’lumotlarni tanlash – filtratsiya deb yuritiladi.
  
• 
  Bunday bog‘lanish «tashqi kalit – birlamchi kalit» juftligi bilan amalga oshiriladi.
  
• 
  Misol tariqasida kutubxonani keltirish mumkin:
  
  • 
    Asosiy jadvalda o‘quvchini ma’lumotlari saqlanadi;
    
  • 
    Bo‘ysinuvchi jadvalda olgan kitoblari haqida ma’lumot saqlanadi.
    

Ko`pga bir bog`lanish

• 
  «Birga-ko‘p» va «Ko‘pga-bir» bog‘lanishalari faqat yo‘nalishi bilan farq qiladi.
  
• 
  Agar «Ko‘pga-bir» bog‘lanishida asosiy jadval tomondan emas bo‘ysinuvchi jadval tomondan qarasak u holda «Birga-ko‘p» bog‘lanishga aylanadi.
  

Ko`pga ko`p bog`lanish

• 
  «Ko‘pga-ko‘p» bog‘lanishida bir vaqtni o‘zida asosiy va bo‘ysinuvchi jadvallarda ko‘p ma’lumotlar bir-biriga mos keladi.
  
• 
  Masalan, institutda darslar jadvalini loyixalashda auditoriya raqamlari va o‘quv guruxlari haqida ma’lumotlar saqlovchi jadvallar o‘rtasida bog‘lanish o‘rnatiladi
  

Bog`langan jadvallar bilan ishlash

• 
  Bog‘lanish maydonini o‘zgartirish bog‘lanishni buzilishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun asosiy va bo‘ysinuvchi jadvallarda mos o‘zgartirishlar qilish kerak.
  
• 
  Asosiy jadvaldan ma’lumotlarni o‘chirganda bo‘ysinuvchi jadvaldan ham unga mos ma’lumotlarni o‘chirish kerak (kaskad).
  
• 
  Bo‘ysinuvchi jadvalga ma’lumot qo‘shganda bog‘lanish maydoni qiymati asosiy jadval bog‘lanish maydoni qiymati bilan bir xil bo‘ladi