Режа: Режа: Электр моторлар ҳақида умумий тушунчалар

Режа:

• Режа:
• 1. Электр моторлар ҳақида умумий тушунчалар.
• 2. Генераторлар.
• 3. Ўзгармас ток моторлари.
• 4. Ривожланган мамлакатларда электр мотор ва генератор-ларни ишлатилиш соҳаси.
• 5. Назорат саволлари.

14-МАЪРУЗА. ЭЛЕКТР МОТОРЛАР ВА ГЕНЕРАТОРЛАР

Электр моторларнинг (113-расм) қўзғалмас қисмини статор деб, айланувчи қисмини ротор деб аташ қабул қилинган. Статор билан ротор бир-биридан ҳаволи тирқиш (5) билан ажратилган. Ўзгармас ток моторида тармоққа коллектор (7) ва чўткалар орқали ротор чулғами туташтирилади, шу сабабли унинг ротори якор деб юритилади.

• Электр моторларнинг (113-расм) қўзғалмас қисмини статор деб, айланувчи қисмини ротор деб аташ қабул қилинган. Статор билан ротор бир-биридан ҳаволи тирқиш (5) билан ажратилган. Ўзгармас ток моторида тармоққа коллектор (7) ва чўткалар орқали ротор чулғами туташтирилади, шу сабабли унинг ротори якор деб юритилади.
• Қутб ўзак (11) ва учлик (14) дан ташкил топган. Учлик (14) қутбнинг ҳаволи тирқиш томонга қараган кенгайтирилган қисмдан иборат. Ўзак (4), вентилатор (10), коллектор ва подшипниклар (1) вал (9) га ўтқазилади.
• Маълум изчилликда уланган ўтказгичлар чулғам (6) ни ҳосил қилади, у ротор ўзаги (4) нинг ариқчалари (13) га жойлаштирилади. Магнит майдонни электр магнитлар ёки доимий магнитлар ҳосил қилади. Уйғотиш чулғамлари деб аталадиган электр магнитлар (12) чулғамлари қутблар ўзаклари (11) нинг атрофида жойлаштирилади.
• Демак асинхрон моторларда статор чулғамларида ҳосил бўлган айланувчи магнит оқим тезлиги билан роторнинг тезлиги бир хил бўлмайдиган моторлар асинхрон ва акси бўлса синхрон деб аталади.
• Асинхрон моторнинг ишлаш принципи 114-расмда кўрсатилган.

113-расм. Электр мотор конструкциясининг элементлари.
114-расм. Асинхрон моторнинг ишлаш принципи схемаси
1. Электр моторлар ҳақида умумий тушунчалар