Reja: Raqs. Erkin raqslar

4. Shartli ravishda ijro etiladigan bolalar bal raqslari. Vals va polka xarakterdagi raqslar yordamida bolalarga bal raqslari elementlari o‘rgatilib boriladi. Bunda sho‘x, quvnoq kuyda takrorlanuvchi harakat sxemalari asosiy ro‘l o‘ynaydi.
5. Xarakterli (obrazli) raqs. Biror personaj obrazi, masalan, quyonlar, bo‘ri, xo `roz va boshqalar ma’lum inssenirovkalarda erkin raqs tarzida o‘ynalib, ifoda etiladi. Yuqorida bayon etilgan raqs va o‘yinlar bog‘chaning asosan o‘rta va yuqori guruhlarida ijro etiladi. Kichik guruhlarda esa nihoyatda sodda va oson o‘yin harakatlari asosan o‘yinchoqlar va turli o‘yinlar bilan birga qo‘shib amalga oshiriladi. Shuning uchun kichik yoshli bo lalarning raqs va o‘yinlari shartli ravishda planlashtiriladi. O‘yin va raqslar o‘rgatishda mashq katta yordam beradi, zeroki, har qanday raqs va o‘yinlar konkret detallardan tashkil topadi. Shuning uchun ba’zi raqs va o‘yinlarni o‘rgatishdan avval ular tarkibidagi ayrim harakat elementlarini mashq sifatida o‘rganish maqsadga muvofiqdir. Bunda har bir harakat elementini tarbiyachi aniq va ifodali ravishda ko‘rsatib berishi lozim. Raqs va o‘yinlar qo‘yishda bolalar ijodiga ham e’tibor berish shart. Ma’lumki, bolalar kattalarga taqlid qiladilar va ko‘pincha tarbiyachi o‘rgatadigan o‘yin va raqslarni uning shaxsiy ijodi, deb ham tushunadilar. Shuning uchun bolalar tarbiyachiga taqlidan o‘zlari ham yangi raqslar yaratishga intiladilar. Guruh bolalari orasida raqs tushishga moyil talantli bolalar ko‘p uchraydi. Tarbiyachi shunday bolalar raqsidan namuna sifatida foydalanishi mumkin. Raqs o‘rgatishda cholg‘u asboblaridan unumli foydalanish muhim ro‘l o‘ynaydi. Umuman, musiqa mashg‘ulotlarini o‘tkazishda fortepiano asosiy va yetakchi cholg‘u asbobi hisoblanadi. Fortepianoga qo‘shimcha tarzda rubob, dutor, g‘ijjak, nay, chang kabi cholg‘u asboblarining biridan foydalanish ham yaxshi natija beradi. Xususan, milliy raqslarni, masalan, «Chertmak», «Ufor», «Andijon polkasi», «Jonon» va boshqalarni o‘rgatishda fortepiano bilan birga, xalq cholg‘u asboblaridan foydalanish bolalarda katta qiziqish uyg‘otadi. Xalq cholg‘u asboblaridan o‘z me’yorida foydalanilsa, birinchidan, bolalarda tembr uquvi yaxshi rivojlanadi, ikkinchidan, bolalar yoshlikdan musiqa asboblari bilan tanishib boradilar. Mashg‘ulotning musiqa bilan harakat va musiqa tinglash qismlarida xalq cholg‘u asboblaridan unumli foydalanish mumkin. Fortepiano mavjud bo‘lmagan ayrim bolalar bog‘chalarida uning o‘rniga bayan yoki akkordeondan foydalanish tavsiya etiladi. Musiqa mashg‘ulotlarida
o‘rganilgan qo‘shiq, raqs, o‘yin va xorovodlar atoqli sanalar o‘tkaziladigan ertaliklarda ijro etiladi. Bolalar bog‘chalarida asosan sanalarga bag‘ishlangan
ertaliklarga planli ravishda tayyorgarlik ko‘rib boriladi: Yangi yil, Xalqaro xotin-qizlar kuni va yetti yoshlilarni maktabga kuzatish marosimi. Mazkur bayramlarni
bolalar sabrsizlik bilan kutadilar. Bayram kuni bolalar uchun eng sevinchli damlarga aylanishi ko‘proq ertalik dasturidagi ashula, musiqa, raqs, o‘yin va musiqali postanovkalar repertuarining puxta tayyorlanishiga bog‘liq. Mazkur repertuar bog‘chadagi barcha guruh bolalarining bir jamoa bo‘lib birlashishlariga katta yordam beradi. Ertalikda ota-onalar ham qatnashishlari sababli bolalar ular oldida konsert nomerlarini yuksak saviyada ijro etishga intiladilar. Umuman, ertaliklar musiqa tarbiyasining bog‘cha tarbiyachilari bilan birgalikda bayramdan bayramgacha olib borgan umumiy faoliyatining yakuni va hisoboti sifatida katta ahamiyatga egadir. Ritmik harakatlar musiqaviy ta’limda muhim o‘rin tutadi. 20–30-yillar ko‘lamida ritmika chetga surilib, ikkinchi darajaga tushib qolgan edi. Endilikda hozirgi zamon talabiga aylandi. Ritmik harakatlar bolalarga musiqiy kayfiyatni, musiqaviy harakatlar orqali o‘rgatishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yadi. Bu mashqlar bolalarning sezgi organlarini rivojlantiradi. Ritmik mashg‘ulotlarga qatnashgan bola birinchi o‘rinda musiqa ostida to‘g‘ri harakatlana oladi, musiqa savodi kuchayadi, musiqiy olamga kirib boradi. Shu obrazda musiqiy ritmik mashg‘ulotlar bolaning jismoniy va ruhiy holatiga ham ta’sir etadi. Musiqiy ritmik harakatlarning asosini o‘qituvchi, kompozitor, bastakor, jamoat arbobi E. Max Dolkroz shunday degan edi: Jism yashashi uchun «Harakatlarni tadbiq etish lozim. E.Max Dolkroz ko‘pkina o‘quv maskanlarini unda o‘qituvchining ritmika metodikasi o‘rgatiladi» («Musiqa va ritmika maktabi Xollerau, 1910-yil Max Dolkroz instituti, 1915-yil).