Rеjа: Quduq mаhsulоtini yig’ishni zаmоnаviy usullаri

11-Mаvzu:Quduq mахsulоtini o’lchаsh tаrхini o’rgаnish vа tахlil qilish vа shu jаrаyongа tа’sir ko’rsаtuvchi bаrchа оmillаr vа ulаrning bаtаfsil shаrхi
Rеjа:
1.Quduq mаhsulоtini yig’ishni zаmоnаviy usullаri
2.Nеft hаjmini o’lchаydigаn tоvаr rеzеrvuаrlаrini kаlibrlаsh
3.Rеzеrvuаrdаgi mаhsulоtlаrdаn o’rtа nаmunа оlish.


11.1.Quduq mаhsulоtini yig’ishni zаmоnаviy usullаri
Kоnni ishlаshini nаzоrаt qilish vа tаrtiblаshtirishdа quduq mаhsulоtini o’lchаsh kаttа аhаmiyatgа egа. Kоnni ishlаshini nаzоrаt qilish vа tаrtiblаshtirish аsоsаn suv – nеft vа gаz-nеft kоntаkti hаrаkаtini o’rgаnish оrqаli аmаlgа оshirilаdi. Shuning uchun quduq mаhsulоtini o’lchаshdа nеftning suvlаngаnligining o’zgаrishigа vа quduqdа gаz оmilining оshishigа аlоhidа e’tibоr bеrish lоzim. Kоnni ishlаshini nаzоrаt qilish vа tаrtiblаshtirishdа quduq mаhsulоtini o’lchаsh hаr хil nеft qаzib chiqаrish kоrхоnаlаridа turli хil оlib bоrilаdi.
Germetizatsiyalashgan yig`ish tizimida mahsulot miqdori avtomatik qurilmalar yordamida o`lchanadi. Quduq mahsuloti Sputnik turidagi o`lchash qurilmalariga uzatiladi. Bu qurilmada quduqdan uzatilayotgan suyuqlik hajmini davriy o`lchash ishlari o`tkaziladi, suv va suyuqlikni foiz miqdori va erkin gaz miqdori aniqlanadi.
Neft konlarida Sputnik–A, Sputnik–B, Sputnik–V, AGZU, AGU turidagi blokli avtomatlashtirilgan guruxiy o`lchov qurilmalari keng tarqalgan (6 va 7-rasm).
Sputnik–A blokli avtomatlashtirilgan o`lchov qurilmalari seriyasini Tayanch tuzilmasi va tarkibida oltingugurtsuvchil va boshqa tajovuzkor komponentlari bo`lmagan quduq mahsulotlarini yig`ish tizimlarida qo`llash tavsiya qilinadi.
Sputnik – A quyidagi maqsadlar uchun mo`ljallangan:
- quduqning mahsulot miqdorini o`lchash uchun avtomatik ravishda qo`shish;
- quduq debitini avtomatik ravishda o`lchash:
- quduq ishini nazorat qilish;
- avariya holatida quduqni avtomatik ravishda yopish.
Sputnik-A ikkita blokdan iborat: o`lchash-almashtirib ulash va (MAB) maxalliy avtomatika bloki, ular yordamida quduqlar o`lchashga avtomatik ravishda qo`shiladi va o`lchangan quduq mahsulot miqdori registratsiya qilinadi. Sputnik-A berilgan programma asosida ishlaydi, quduqlarni o`lchashga qo`shish navbati aniq vaqtda amalga oshiriladi. Bitta quduqni o`lchash davomiyligi MAB da o`rnatilgan rele yordamida aniqlanadi.
Sputnik-A Pa va Pa ishchi bosimlarda ishlab chiqariladi, bunda quduqning maksimal maxsuldorligi 400 m³/kun va suyuqlik qovushqoqligi 80 sSt dan oshmasligi kerak. Bu ko`rsatkichlarda Sputnik-A ning suyuqlik mahsulot miqdorini o`lchash xatoligi 2,5 ni tashkil etadi.
Sputnik –B, Sputnik-V va Sputnik-B40 qurilmalari yordamida ham aloxida suvlangan va suvlanmagan quduqlarni sarfini o`lchash mumkin.

11.1-rasm. Sputnik-A

1 – yig’ish quvurlari; 2 – teskari klapanlar; 3 – quduqlarni ko’p yo’lli ulagich; 4 – rotorli ulagich karetkasi; 5 – bir quduqni o’lchash quvuri; 5а – yig’ish kollektori; 6 –gidrosiklonli separator; 7 – klapan; 8 – quvurli hisoblagich; 9 – sath boshqaruvchi po’kak; 10 – elektr dvigatel; 11 – gidro uzatma; 12 – kuch silindri; 13 – ajratgich(uzgich)lar.
Sputnik-V VNIIKA neft gaz institutining Grozniy filiali tomonidan ishlab chiqilgan, u ham Sputnik-A kabi quduqlarni avtomatik ravishda berilgan programma asosida o`lchashga qo`shish va erkin gaz debitini avtomatik o`lchash uchun mo`ljallangan. Bu qurilmaning kamchiligi shundaki, parafinli neftni o`lchash jarayonida darajalash (tarirovka) idishidagi parafin cho`kindilari suyuqlik miqdorini o`lchash aniqligini pasaytiradi.

Neft, gaz va suv quduqdan 1,5 — 3 MPа bosimda 75-150 mm diametrli, 0,8-4km uzunlikdagi quvurlar orqali AGO’Qga yo’naltiriladi. U yerda suyuqlik va gaz ajratiladi va quduqlar bo’yicha suyuqlik va gaz miqdori avtomatik o’lchanadi.