Reja: Qiyosiy pedagogika fanining maqsad va vazifalari

sabablar  haqida  fikrlar  ekan,  Ushinskiy  unda  katta  ijtimoiy  tafavutni 

ko’radi.  “Angliyada  katta  e’tibor  qaratila  boshlangan  kambag’al 

qatlam 

ta’lim-tarbiyasi  ingiliz  ta’lim-tarbiyasining  zodagonlik 

xarakterini  o’zgartirmaydi.  Bu  boyning  kambag’alga  bergan  sadaqasi 

kabi  hristiyan  rahimdillik  jasorati  bo’lib,  ingiliz  jentelmeni  buni 

sulolaviy  g’ururi  bilan  bog’laShi  mumkin.  Va  nihoyat  bu,  jamiyatning 

oqilona  ehtiyot  chorasi  va  mohirona  moliyaviy  hisob-kitobi.  Chunki, 

hammaga  ma’lumki,  kambag’alning  qo’poligi  tufayli  qamoqqa 

tushgach,  uni  qamoqda  tutib  turish,  uni  tarbiyalashdan  ancha 

qimmatga tushadi.” 

Ushinskiy  Shimoliy  Amerikada  maktab  ishlari  tashkil  qiliShini 

batafsil  tasvirlagan.  Uning  Yevropa  maktablaridan  farqini  tasvirlab, 

Oliy  o’quv  yurtlari  dasturlarining  Yuqori  darajada  hilma-hilligini 

---

 

 

ko’rsatib  o’tgan.  Ayollar  ta’limi  kengayishi  Xususan,  boshlang’ich 

ta’lim rivojlanishidagi muvoqiyatlarini alohida takidlagan. 

“O’zining tabiiy g’ayrati va tezkorligi bilan Shimoliy Amerika Xalq 

maktablari  uchun  o’n  yil  ichida,  qadimiy  davlatlar  yuz  yilda  ham 

qilmaydigan ishlarni amalga oShirdi.” 

Ushinskiy 

o’zining 

Xorijiy 

pedagogika 

muammolariga 

bag’ishlangan  tatqiqotlarda  turli  mamlakatlar  ta’lim-tarbiya  tizimini 

tasvirlash  bilangina  cheklanib  qolmagan.  U  Xorijiy  tajriba 

o’zlashtiriliShi  muammosiga  ham  to’htalib  o’tgan.  Rossiya  tarihining 

turli  bosqichlari  va  jamiyatning  turli  qarorlarida  bu  muammoning 

ulkan ahamiyati hammaga ma’lum. 

Ushinskiy  fikricha,  Xorijiy  tajribaning  o’zlashtirish  imkoniyatlari 

fan yoqi tarbiya tizimi hakida so’z boriShiga bog’liq holda farqlanadi. 

Fanning milliy belgilariga ko’ra ajratiliShini Ushinskiy inkor qildi. 

“Fan umuminsoniy tafakkur qonuniyatlariga ko’ra adolatli hulosalarni 

qabul  qilganligi  bilan  fandir,  -  deb  yozadi  u,  -  olam  qonuniyatlarini 

---

 

 

ochuvchi  fanning  o’zi  ham  umuminsoniy  yutuqlar  vositasida 

anglaShiluvchi  bir  olam  va  ongdir.  Har  bir  bilimli  Xalq  fanda 

ahamiyatga  ega  bo’lishi  uchun,  uni  barcha  Xalqlar  uchun  namuna 

bo’lib qoluvchi haqiqatlar bilan boyitish lozim. Aksincha o’zining Xalq 

fanini  yaratib  olgan  Xalq,  boshqa  Xalqlarga  tushunarsiz  bu  Xususiy 

fani  bilan  fanga  qanday  foyda  keltiriShi  mumkin.  Va  nihoyat,  har  bir 

Xalq  o’zi  uchun  MAXSUS  fanlar  yaratib,  ajdodlari  va  zamondoshlari 

erishgan  natijalarni  o’zlashtirmasa  fanda  olg’a  siljish  bo’larmidi? 

Fransuz  matematikasi,  ingliz  olam  tortishish  qonuni,  nemis  kimyoviy 

xususiyatlari  qonuni  kabi  iboralar  tushunarsiz  bo’lgani  kabi  Rus  fani 

tushunchasi  ham  mazmunga  ega  emas.  Bu  iborani  faqatgina  fanning 

predmeti  Rossiya,  uning  tabiati  yoqi  tarkibi  bo’lgan  fan  qismigagina 

tatbiq qilish mumkin.”