Reja: Qishloq qaltisliklari sug‘urtasining mohiyati va iqtisodiy ahamityati

Italiya qishloq ho‘jaligi sug‘urta bozori hajmi bo‘yicha EIda ikkinchi sug‘urta sektorihisoblanadi. 2012yilda u sug‘urta mukofotlari ko‘rinishida taxminan 450 million evro to‘pladi. Italida qishloq xo‘jaligi soxasida 1,5 million kishi ish bilan ta’minlangan bo‘lib,xo‘jalikning o‘rtacha hajmi esa atigi 7 gektarni tashkil etadi. Italiya milliy darajada qishloq ho‘jaligi xatarlarni boshqarish muammolarini hal qilishga murojaat qilgan Evropadagi birinchi mamlakatlardan biri bo‘ldi. Milliy Birdamlik puli qishloq ho‘jaligixatarlari bilan ishlaydigan sug‘urta kompaniyalarini qo‘llab-quvvatlash uchun 1970 yilda tashkil topildi (2004 yilda xatar portfelining 90 foizidan ortig‘i do‘l ulushiga to‘g‘ri keldi). 2001 yilda pul o‘rniga qayta sug‘urta qilish fondi tuzildi, u sug‘urta kompaniyalariga qishloq ho‘jaligi soxasi uchun yangi sug‘urta mahsulotlarini ishlab chiqish imkonini berdi.
Italiya sug‘urta kompaniyalari alohida mahsulot sifatida do‘ldan sug‘urta qilishni yoki alohida (saralangan) xatarlarni sug‘urtalashni taklif qiladi, do‘ldan tashqari ularga sovuq urishi va bo‘ron xatarlari kiradi. Multixatar sug‘urtalash to‘g‘risidagi birinchi bitimlar qayta sug‘urta qilish fondi ko‘magida 2003 yilda taklif etildi. Dastur 2004 yilda kengaytirildi, biroq multixatarli bitimlarning umumiy hajmlari kichikligicha qoldi (mamlakat bo‘yicha umumiy sug‘urta summasining 0,25 foizi). Multixatar sxemasi bo‘yicha ishlab chiqaruvchilar uzum (sug‘urta summasining 44 foizi) va qayta ishlanadigan tomatni (10%) sug‘urta qildi. To‘plangan mukofotlar summasining 56 foizi subsidiyalarni tashkil etdi. Sug‘urta bitimlarining katta qismi mamlakatning shimoliy qismida joylashgan bo‘lib, u erda Alp tog‘larining mo‘‘tadil iqlimi tufayli meva va sabzavotlar hosilini ko‘pincha do‘l urish holati kuzatiladi. Qishloq ho‘jaligining sug‘urta mahsulotlari asosan xususiy sug‘urta kompaniyalari tomonidan sug‘urtaga olinadi, ushbu bozorning 75 foizi sug‘urta guruhlari tomonidan nazorat qilinadi.
1-jadval
EI davlatlarida qishloq xo‘jaligini sug‘urta qilish amaliyotining qiyosiy jadvali³