Reja: Qadimgi turkiy til leksikasining o`rganilishi. Qadimgi turkiy tilning etimologik qatlamlari. Qadimgi turkiy til leksikasining mavzu guruhlari

Turkiy tillar haqida tushuncha

Turkiy tillar oltoy tillar oilasiga mansub bo'lib, bu tilda so'zlashuvchilar son jihatidan slavyan tillaridan ikkinchi o'rinda turadi. Turkiy tilda so'zlashuvchi xalqlar ayrim manbalarda 40, ba'zi adabiyotlarda 60-70 tagacha ko'rsatiladi.

1992 yil 4-8 mayda Turkiya davlatining poytaxti Anqaradabo'lib o'tgan Turkiy xalqlarning kongressida tashkiliy qo'mitaraisi Ayla Qutli turkiy tilda so'zlashuvchi xaldlarining sonini 200million deb e'lon qilgan edi.

Turkiy tilda so'zlashuvchilar MDX davlatlaridan tashqari Turkiya, Sharqiy Turkiston, Yevropa, Amerika, Afrika, Avstraliya mamlakatlarida ham yashayotganligi haqida ma'lumot bor. Turkiy tillarga mansub tillarni bir oilaga kirituvchi V.A.Bogorodskiy, V.Radlov, F .F. Korsh, N .FA. Baskalov kabi turkolog olimlar turkiy tillarni turlicha tasnif qiladilar.

Bular orasida N.A. Baskakovning tasnifi ko'pchilik olimlar tomonidan tan olingan. Baskakov tasnifiga ko'ra turkiy tillar ikki tarmoqqaajratiladi Turkiy tillamingg'arbry xurrtamiog'igaquyidagi guruhlar kiritiladi.

1. Bulg'or tillari guruhi qadimda o'lik hazar, bo'lg'or vahozirgi chuvash tilidan iborat;

   
   

2. O'g'iz tillari guruhiga turkman, truxman, gagaus, turk,ozarbayjon, tuva tillari;

   
   

3. Qipchoq tillari-qaray (Litva, Ukraina, Qrimda), qo'miq(Dog'istonda), qorachoy, balgar (Kavkazda), qrimtatar. boshqirt.no'g'ay, qoraqalpoq, qozoq, qirg'iz kabi tillar;

   
   

4) Qarluq tillari gurihiga o'zbek. uyg'ur tillari kiradi.Turkiy tillarnmg sharqiy xun tarmog'iga quyidagi guruhdagi tillar kiradi: 1) Uyg'ur-turkiy tillariga qadimgi Uuxun Enasoy bitiklari tili, hozirgi tuva, tufalar (karagas) tillari; 2)Yoqut tillari guruhi; 3) Xakas tillari guruhiga xakas, kamasin, sho'r, chulin, oltoy, sari, uyg'ur tillari: 4)Qirg"iz-qipchoq tillari guruhiga esa qirg'iz, oltoy tilining janubiy shevalari kiradi.

Turkiy tillar boshqa tillar oilalaridan aglyutinativ tizimga kirishi fonetik jihatdan singarmomzm qonunining mavjudligi, qarashlilik kategonyasming bo'lishi, grammatik jins kategoriyasining bo'lmasligi ko'makchilarning qo'llanishi, gap bo'laklarining qat'iy bir tartibda kelishi so'zlarning ko'p ma'noli bo'lishi kabi lingvistik xususiyatlari bilan farq qiladi.¹