|
3. Rossiyada Grigorian kalendarining qabul qilinishi
Россияда календар ислоҳоти маълум вақт тўхтаб қолади. Бунга сабаб, 1906-1907 йилларда инқилоб ва Биринчи жаҳон уруши бўлди. Ҳокимият тепасига келган янги куч – Большевиклар партияси бу масалани узил-кесил ҳал қилади. 1917 йилнинг 16 ноябридаёқ бу масала кун тарибига қўйилиб, 1918 йилнинг 24 январида муҳокама қилинади. Шу йиғилишда Халқ Комиссар Совети “Россия республикасига Ғарбий Европа календарини киритилиши тўғрисида Декрет” (“Декрет о введении Российкой республике западноевропейского календаря”) эълон қилинади. Шундай қилиб, Россияда ҳам замонавий календар амал қила бошлади. Лекин юқоридаги Декрет эълон қилингандан сўнг эски календар билан янгиси ўртасидаги фарқ 13 кунни ташкил қилиши маълум бўлади. Бу хатоликни тўғрилаш учун эса 1918 йилнинг 31 январидан сўнг 1- эмас, балки 14 февраль келиши белгилаб қўйилади. Декретга кўра 1918 йилнинг 1 июлигача бўлган кунлардан сўнг унинг унинг эски календардаги муобили ҳам қавс билан ёзилиши белгилаб қўйилди. Яъни 14 (1) феврал, 15 (2) феврал ва ҳ. Шуни унутмаслик керакки, бундай усулда ёзиш фақат 1900 йил 1 январгача мартдан 1917 йил 25 октябргача содир бўлган воқеаларгагина тегишлидир.
Гарчи Россия замонавий календарга ўтган бўлса-да, календар борасидаги ислоҳотлар шу билан тўхтаб қолмади. Чунки ишлаб чиқаришнинг ўсиши, собиқ СССР ҳудудининг ниҳоятда катталиги туфайли бутун мамлакат бўйича ягона календарнинг амалда бўлиши жуда зарур эдди. 1929-1940 йилларда СССРда 3 марта календар ислоҳоти ўтказилган. Жумладан, ишлаб чиқаришни янада орттириш учун 1929 йилда СССР ХКС махсус Декретни эълон қилади. Унга биноан кузда бошланиб, кейинги йилнинг баҳорида якунланадиган узлуксиз иш вақти учун ягона табель-календар ишлаб чиқилади. Бу календар 72 бешкунликдан иборат 360 сутканни ташкил этарди. Қолган 5 кун эса дам олиш куни деб эълон қилинади. Бу 5 кун қадимги Миср календаридан фарқли равишда йилнинг охирига эмас, балки совет давлатида кенг нишонланадиган байрамлар: 22 январь, 1 ва 2 май, 7 ва 8 ноябрь кунларига қўйилди. Барча ишчилар 5 гуруҳга бўлиниб, уларнинг йил давомидаги дам олишлари керак бўлган 5 кунликлари қатъий белгилаб қўйилди. Бу ҳолат эса 7 кунлик ҳафтага ўтиш эҳтиёжини туғдирди. Чунки, байрам кунлари нафақат турли ойларга, булки ҳафтанинг турли кунларига ҳам тўғри келиши керак эди. Бироқ бу календар ҳам узоқ амалда бўлмади. 1931 йилнинг 29 ноябрида СССР ХКС ишлаб чиқаришни янада ривожлантириш мақсадида 6 кунлик иш ҳафтасига ўтиш тўғрисида Декрет эълон қилади. Унга кўра дам олиш кунлари қатъий белгиланиб, ойнинг 6, 12, 18, 24, 30 саналарига тўғриланди. Февралнинг охирги дам олиш куни эса 28,29 санасига ёки 1 мартга кўчирилди. 31 кундан иборат бўлган ойларнинг куни ортиқча иш куни ҳисобланиб, унга махсус таъриф бўйича ҳақ тўланган. Бу календар 1931 йилнинг 31 декабридан муомалага киритилади. 5 кунлик иш ҳафтаси сингари 6 кунлик иш ҳафтаси ҳам одатий ҳисобланган 7 кунлик ҳафта батамом издан чиқишига ва қатор ноқулайликларни юзага келишига сабаб бўлди. 6 кунлик ҳафта сал кам 9 йил амалда бўлди. 1940 26 июнида СССР Олий Советининг “О переходе на восьмичасовой рабочий день, на семидневную рабочую неделю и о запрещение самовольного ухода рабочих и служащих с предприятий и учреждений” номли Фармони эълон қилинади. Шу қарорга асосланиб СССР ХКС 1940 йилнинг 27 июнида янги қарорини эълон қилиб, якшанбадан ташқари дам олиш кунлари 22 январь, 1 ва 2 май, 7 ва 8 ноябрь ҳамда 5 декабрь эканлигини белгилаб қўйди. Шу қарорга асосланиб илгари дам олиш куни ҳисобланган кунлар, қишллоқ аҳолисининг махсус 6 дам олиш кунлари, 12 март (Россияда монархия ағдарилган кун) ҳамда 18 март (Париж коммунаси ташкил топган кун) даги ишланмайдиган кунлар бекор қилинди..
1967 йилнинг 7 мартида эса КПСС МК, СССР Министрлар совети ҳамда ВЦСПС биргаликда “Корхона, идора ва ташкилот ишчилари ҳамда хизматчиларининг 5 кунлик иш ва 2 кунлик дам олиш куни бўлган ҳафтага ўтиш тўғрисидаги” Фармони қабул қилинди. Лекин бу фармон календарнинг тузилишига таъсир кўрсатмади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
