Reja: Pedagogika fanining ilmiy tadqiqot metodlari haqida tushuncha Ilmiy tadqiqot usullariga qo'yiladigan talablar. Ilmiy tadqiqot metodlariga tavsif berish

3.3. Ilmiy tadqiqot metodlariga tavsif berish
Kuzatish- o’rganishlozimbo’lganpedagogikhodisanima‘lummaqsadnuqtainazaridankelibchiqqanholdakuzatuvchikuzatishbayonnomasiniolibboradi. Kuzatish ob‘ektiga oid bo’lgan aniq faktik material tayyorlanadi.Kuzatish aniq belgilangan reja asosida olib boriladi. Kuzatishlar faqat oddiy hodisalarni kuzatish, ayrim dalillarni yig’ish, hisobga olish, aniqlash uchungina emas, balki ta‘lim-tarbiya jarayonini yaxshilash va mukammallashtirish maqsadida amalga oshiriladi.
Ilmiy kuzatishlar esa nafaqat o’quvchilarning tabiiy faoliyatlarini, balki ularning ilmiy dunyoqarashlari shakllanishi, fikrlash jarayoni kuchi, xulosalar chiqarishdagi faolliklarini aniqlaydi hamda ularni tahlil etadi.Bunday kuzatishlar ta‘siri natijasida pedagogika fani mazmunining boyishiga sabab bo’ladi.
Ta‘lim-tarbiya jarayonini yaxshilash yoki yaratilgan ilmiy farazlarning qanchalik to’g’ri ekanligini aniqlash maqsadida suhbat usulidan foydalaniladi. Odatda, suhbat usuli maktab o’qituvchilari va o’quvchilari jamoasi bilan, ota-ona va keng jamoatchilik bilan yakka hamda guruhli tartibda ish olib borilganda qo’llaniladi. Bunda suhbat usulini tadbiq etishdan oldin reja tuziladi, uni amalga oshirish yo’llari belgilanadi, natijalar tahlil qilinadi va tegishli xulosaga kelinadi. Suhbat tadqiqotning mustaqil yoki yordamchi metodi sifatida qullaniladi.
Suhbat olib borishda tadqiqotchi quyidagilarga e‘tibor berish kerak:
Suhbat uchun oldindan savol tuzish.
Vaqti va o’tkazish joyini belgilash.
Suhbat uchun qulay sharoit va erkin gaplashish imkonini yaratish.
Suhbat natijalarini zudlik bilan tahlil qilish, qiyoslash, tegishli xulosa chiqarish va maktab hayotiga tadbiq qilish pedagogik jihatdan qimmatlidir.
Maktab hujjatlarini o’rganish - o’quvchilarning shaxsiy delolari, metodistlarninng xabarlari, sinf jurnallari, kundaliklari, yig’ilishi va majlislar bayonnomalari tadqiqoti uchun olib borilayotgan ta‘lim-tarbiya ahvoli, darajasi haqida ob‘ektiv axborot manbai hisoblanadi. Maktab hujjatlarini tekshirish orqali o’qituvchilar va o’quvchilar jamoasi, ularning pedagogik faoliyati haqida aniq ma‘lumotlar olinadi.
Eksperiment – so’zi lotincha «sinab ko’rish», «tajriba qilib ko’rish» ma‘nosini anglatadi.Eksperimental – tajriba ishlari asosan ta‘lim-tarbiya jarayoniga aloqador ilmiy faraz yoki amaliy ishlarning tadbiqiy jarayonlarini tekshirish aniqlash maqsadida o’tkaziladi. Tajriba ishlari ta‘lim va tarbiya o’rtasidagi qonuniy aloqalarni aniqlash, natijalarni hisobga olish asosida yangi usullarin tadbiq etishga, ta‘lim-tarbiya samaradorligini oshirishga qaratiladi. Shuningdek, ta‘lim-tarbiya jarayonining borishini, tuzilish va natijalarini oldindan ko’ra bilish imkoniyatini beradi.
Eksperiment usuli sharoitga qarab 3 xilda o’tkaziladi:
1) Tabiiy eksperiment. 2) Laboratoriya eksperimenti.
3) Amaliy tajriba.
Matematik metod– ommaviy materiallarni tahlil qilishda (masalan, anketalashtirish yo’li bilan to’plangan materiallarni yoki ma‘lumotlarni umumlashtirish uchun) qullaniladi.Bu metod eksperiment natijalarini aniq baholashini, xulosalarning ishonchli bo’lishini ta‘minlaydi.
Tadqiqot natijalari va ularni amalga tadbiq etish.Pedagogikada bu jarayon turli yo’llar bilan amalga oshirilishi mumkin.Chunonchi, tadqiqotchilarning seminarlarda, ilmiy konferentsiyalarda tadqiqot natijalari bo’yicha ma‘ruzalar bilan chiqish ilmiy maqolalar, kitoblar nashr etish, o’qituvchilarga mo’ljallangan metodik tavsiyalari bo’lishi mumkin.Pedagogikada hali hal etilmagan muammolar juda ko’p.Bular ilmiy – tadqiqot olib borish yo’li bilan hal etiladi.
Demak, pedagogika shaxsni muayyan maqsadga qarata ta‘lim-tarbiya berish, rivojlantirish, tarkib toptirish mohiyati va qonuniyatlari haqidagi fandir.