Reja: Pedagogika fani, uning maqsadi

2. Distim tip. Kamgap, muloqotga kirishishga qiynaladi, pessimist, ziddiyatlardan o‘zini olib qochadi, uyda yolg‘iz qolishni yoqtiradi.
3. Sikloid tip. Kayfiyati tez o‘zgarishga moyil, kayfiyati yaxshi paytda-gipertim, yomon paytda distim tipga o‘xshab qoladi.
4. Qo‘zgaluvchan tip. Muloqotda passiv, verbal va noverbal reaksiyalari sust, qaysar, baʼzan urushqoq, ko‘pincha turli mojarolarnint tashabbuskori.
5. Kuchaytiruvchi tip. Kamgap, aql o‘rgatishni yoqtiradi, yuqori natijalarga erishishni hohlaydi, tez xafa bo‘ladi, shubhalanuvchan, qasoskor. Kichik-kichik muammolarni kattalashtirishga, bo‘rttirishga moyil.
6. Pedant tip. Ziddiyatlarga kam qo‘shiladi, ko‘pincha passiv holatda bo‘ladi, atrofdagilarga ko‘plab rasmiy talablar qo‘yadi, tartibli, jiddiy, ishonchli xodim.
7. Xavotirli tip. Kamgap, odamovi, o‘ziga ishonmaydi, ziddiyatlardan o‘zini olib qochadi, tinchliksevar, o‘z-o‘zini tanqid qiladi. Topshiriqlarni vaqtida bajaradi.
8. Emotiv tip. Tor doiradagi kishilar bilan muloqotga kirishishni yoqtiradi, xafa bo‘lsa tashqaridan sezdirmaslikka harakat qiladi, mehribon, g‘amxo‘r, masʼuliyatni his qiladi. Boshqalarning yutuqlaridan quvonadi.
9. Namoyishkorona (demonstrativ) tip. Muloqotga tez kirishadi, yetakchilikka intiladi, hokimiyat va maqtovni yoqtiradi, boshqalarni o‘ziga jalb qila oladi, noyob tafakkurga, xulq-atvorga ega.
10. Ekzaltirlashgan tip. O‘ta muloqotga kirishuvchan, ko‘p gapiradi, qiziquvchan, do‘stlari va yaqinlariga eʼtiborli, boshqalarga bardam beradi, did farosatli, samimiy.
11. Ekstrovertlashgan tip. Muloqotga kirishuvchan, do‘stlari ko‘p, ziddiyatlardan o‘zini olib qochadi, boshqalarni diqqat bilan eshitishi mumkin. Topshiriqlarni vaqtida bajaradi.


12. Introvertlashgan tip. Muloqotga kirishishga qiynaladi, «ichimdagini top”, falsafiy fikr yuritishni yoqtiradi, qatʼiyatli, eʼtiqodi mustahkam, qaysar, tafakkuri qotib qolgan.
To‘g‘ri tashkil etilgan taʼlim-tarbiya jarayonida xarakter aksentuatsiyasini tarbiyalash va tuzatish mumkin.
Odam xarakterining tarkibi turli xususiyatlari tasodifiy yig‘indisidan iborat emas. Xarakterning ayrim xususiyatlari bir-biriga bogliq, biri-biriga tobe yaxlit organizmni hosil qiladi. Mana shuday yaxlit organizm xarakter tarkibi deb ataladi. Masalan, odamning takabbur va shuxratparastligini bilsak, uning ichiqora, qora ko‘ngilli deb, kamtarligini bilsak, ko‘ngilchan deb aytamiz.

Hozirgi zamon psixologiyasida shaxsning turli munosabatlari bilan belgilanadigan xarakter xususiyatlarining to‘rtta tizimi farqlanadi.