Reja: O‘zgarmas kuchlanish rostlagichlari. Rostlagichlarning sinflanishi

2. Kvantlash va kodlash operatsiyasi.
Xozirgi paytda RUTlarda impulsli kodli modulyasiya (IKM) modulyasiya juda keng tarqalgan. IKMda AIM signalning vaqt bo‘yicha ajratilgan bo‘laklari kodli guruhlar o‘zgartiriladi. Ular 1 va 0 lar ketma-ketligidan iborat ikkillik simvollar deyiladi. IKMni amalga oshirish uchun, yuqorida aytganimizdek, 3 ta operatsiya amalga oshiriladi:
- vaqt bo‘yicha signallarni;
- olingan impulslarni amplituda bo‘yicha kvantlash;
- amplituda bo‘yicha kvantlangan impulslarni kodlash.
Diskretizatsiyalash operatsiyasi oldin qarab chiqilgan, endi kvantlash va kodlashni qarab chiqamiz. IKMda signallarni o‘zgartirish quyidagi 9 -rasmda ko‘rsatilgan.
Olingan ko‘p kanalli guruhli AIM signalni (9 a-rasm) sath bo‘yicha kvantlash lozim. Bu jarayon sonlarni o‘zgartirish protsedurasi bilan bir xil. Ikkita qo‘shni uzatish satxlari orasidagi farq kvantlash qadami deyiladi ( ). Agar signal vaqt bo‘yicha ajratilgan bo‘lagining amplitudasi ikkita ruxsat etilgan satxlar orasida yarim qadamdan oshsa ( /2), uning qiymati katta tomonga, agar kvantlash qadamining yarmidan kichik bo‘lsa, kichkina tomonga yaxlitlanadi. Bunday yaxlitlashlar farqlar bilan kuzatiladi.

9-rasm. Kvantlash va kodlash operatsiyasi
Signalning vaqt bo‘yicha ajratilgan bo‘lagining haqiqiy qiymati va uning kvantlash qiymati orasidagi farq xatolik yoki kvantlash shovqinlari deyiladi va u quyidagicha aniqlanadi:
_{kv xat} (e)=U _AIM (t)-U_kv (t)
Kvantlash sathlarini raqamlashni amalga oshirgan xolda cignal sathining o‘zini emas, balki ikkilik kodlardagi shkala sathining qiymatini uzatish mumkin. Berilgan signalni 1.-jadvaldagi berilgan.
1-jadval

Signalning vaqt bo‘yicha ajratilgan bo‘laklari	U AIM (t)	U kv (t)	kv xat (t)	N	Ikkilik kod
1 2 3 4 5	3,6 2,7 1,2 0,6 0,3	4 3 1 1 0	-0,4 -0,3 0,2 -0,4 0,3	4 3 1 1 0	100 011 001 001 000

Bu erda U_AIM (t)-signalning vaqt bo‘yicha ajratilgan bo‘laklarini amplitudasi (9.a-rasm)
U_kv(t)-ularning kvantlangan qiymatlar (9.1-b rasm.); _{kv xat} (t)kvantlash xatoliklari (9.-v rasm.);
N- kvantlash sathlarining raqami.
Ikkilik kod kvantlangan satx qiymatlaini o‘nlik qiymatini ikkilik kodga o‘zgartirish amalga oshadi. Bunday o‘zgartirish natijasida olingan impulslar ketma-ketligi guruhli IKM signal hisoblanadi. O‘nlik qiymatlarni ikkilikka o‘zgartirishni quyidagi qonun bo‘yicha oson amalga oshirish mumkin:
1. SHartli kvantlash qadamlarini ikkilik sonlarda, quyidagi yig‘indi ko‘rinishida faraz qilish mumkin: Masalan:105=64+32+8+1
2. 2^m sonlarining qatoriga, sonlar qaerda bo‘lsa, 1 qaerda yo‘q bo‘lsa 0 qo‘yiladi

Guruhli signalning vaqt bo‘yicha ajratilgan bo‘laklarining kvantlangan qiymatlari orasidagi va nollarning yig‘indisi kodli guruxlar deyiladi va kodli guruhdagi uning razryadi bir va nollar ketma-ketligi bilan aniqlanadi. Masalan: 011-uch razryadli kodli gurux, 1101001-etti razryadli kodli gurux. Agar kodli guruh m razryaddan iborat bo‘lsa, unda bunday m razryadli kodni M=2^m sath uchun kodlash mumkin, m=5 da M=32, m=7 da M=128 va x.k. Kvantlash satxlarining soni ma’lum bo‘lsa, kodli guruxlarning razryadini quyidagi tenglik or qali aniqlash mumkin;
M=log₂ M
bu erda M-ruxsat etilgan sathlar soni. U simmetrik kodlar uchun quyidagicha aniqlanadi
M=
Natural kodlar uchun esa:
M=
bu erda: - impulsning maksimal amplitudasi;
- kvantlash qadami.
Signalning vaqt bo‘yicha ajratilgan bo‘laklarini amplitudasini kodli guruhlarga o‘zgartiruvchi qurilmaga koderlar, teskari o‘zgarti-ruvchi qurilma esa dekoderlar deyiladi. Ikkala kodlovchi va dekoderlovchi qurilmalarga kodeklar deyiladi. IKM li RUTlarda signallarni kodlash jarayonida tekis va notekis kvantlash shakllaridan foydalaniladi.