Reja: O'z-o'zini tarbiyalash nima

Mavzu: O’Z O’ZINI TARBIYALASH VA O’Z USTIDA ISHLASH

REJA:

1. 
   O'z-o'zini tarbiyalash nima
   
2. 
   O'z-o'zini tarbiyalash psixologiyasi
   
3. 
   O'z-o'zini bilish jarayoni
   
4. 
   

O'z-o'zini tarbiyalash nima? Biror kishi, har qanday vaqtda o'z kuchi, mahorati va qat'iyati bilan erishgan narsalar har doim qimmatli bo'lgan. Shaxsiyatni shakllantirishda o'z-o'zini boshqarishning roli juda katta ahamiyatga ega: insonni o'ziga xos va individual ovozda dunyoga ochib berish.
O'z-o'zini tarbiyalash - bu nima?
O'z-o'zini tarbiyalash - bu insonning tabiatan beradigan potentsialini maqsadga muvofiq va mustaqil ravishda amalga oshirishga bo'lgan ongli intilishi. To'liq amalga oshirish uchun o'zingizning chuqur bilimingiz, shaxsiy fazilatlaringizni takomillashtirish, zarur ko'nikmalarni rivojlantirish,
tanqidiy fikrlash qobiliyatini oshirish kerak. O'z-o'zini tarbiyalash - bu masala qadimgi tarixdan boshlab yozuvchilar, faylasuflar, pedagoglar, psixologlar tomonidan chuqur o'rganilgan.
O'z-o'zini tarbiyalash psixologiyasi
Psixologlar inson qalbi rivojlanishining asosiy omili ekanligi aytiladi. O'z-o'zini tarbiyalash kontseptsiyasi bir necha tarkibiy elementlarni o'z ichiga oladi: xarakteri, irodasi, xulq-atvorini shakllantirish. XX asrning nemis psixoanalchisi va faylasufi Erik Fromm insonning asosiy hayotiy vazifasi haqida gapirar ekan, o'z hayotini berishga, uning potentsialiga aylanishiga sabab bo'ldi. Ishlarning eng muhim natijasi - uning o'ziga xosligi. Asosiy sabablar o'zlariga ishlaydigan ichki impulslarni hosil qiladi Voyaga etgan inson hayotida o'z-o'zini tarbiyalash - uning asosiy maqsadi insonning o'z fe'l-atvori ustidan chuqur ishlarini olib boradi va quyidagilarni o'z ichiga oladi:

• 
  qiyin hayot sharoitlari va sharoitlarini bartaraf etish - bu faqat insonni g'azablantiradi;
  
• 
  salbiy xususiyatlarni ishlab chiqish va ijobiy rivojlanish;
  
• 
  his-tuyg'ularni engish va nazorat qilish bo'yicha treninglar - emotsional razvedka darajasini ko'tarish;
  
• 
  hayotda o'z hayotiga sodiqlik.
  

Insonning o'z-o'zini tarbiyalashi insonning o'zlarini o'zgartirish zarurati ostidagi qarama-qarshilik va ziddiyatlarni bartaraf etishning muhim jarayonidir. Bilish har doim yoqimli jarayon emas, ammo bu yaxshi sababga ko'ra. Salbiy tomonlarini e'tirof etgan kishi, aybdor his qilish, tajovuzkorlik, g'azablanish hissiyotlariga duch keladi - bu achchiq va ayni paytda davolovchi moment. O'z-o'zini tarbiyalash va takomillashtirish yordami:

• 
  o'zingizga va atrofdagilarga baxtli bo'lish;
  
• 
  engishning quvonchli fazilati, ehtiyojga muhtoj bo'lganlarga yordam berish istagi
  
• 
  ijodiy o'zini o'zi ifodalashni amalga oshirish;
  
• 
  muvaffaqiyatga erishish uchun.
  

O'z-o'zidan ta'lim olishning o'zi qanday va o'zini o'zi boshqarish usullari qanday? Ommabop maqollar: "Hayotning yoshi - o'rganish asri" o'zingizni tarbiyalash jarayonini yaxshi aks ettiradi. Ushbu yo'lga qadam qo'ygan inson "tikanlar orqali yulduzlarga" takomillashib boraveradi. O'z-o'zini tarbiyalash yo'lidagi faoliyatini tashkil etishga yordam beradigan usullar:
O'z-o'zidan majburiy : o'z- o'ziga gaplashib, ularga rioya qilish, doimiy eslatma va bajarishga intilish orqali bu barqaror odatlarning shakllanishiga olib keladi.
Empati - boshqalarning tuyg'ulari bilan uyg'unlashuv, o'zingizni "boshqa joyda" ko'rish - axloqiy fazilatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Biror kishi hissiyot tuyg'usidan o'zini tashqi ko'rinishidan, atrofidagilar kabi his qila oladi.
O'z-o'zini boshqarish yoki o'z-o'zidan majburlash - irodani tarbiyalaydi va asta-sekin qaltis sifatlarni yo'qotadi.
O'ziga nisbatan jazo - qoidalar va majburiyatlarga rioya qilmaslik uchun majburiyat qabul qilinishidan oldin belgilanadigan jazo qo'llaniladi.
O'z-o'zini tanqid qilish - ichki qarama-qarshilik o'zini o'zi yaxshilashga harakat qiladi.
O'ziga bo'lgan ishonch o'z-o'zini hurmat qilishga asoslanadi. Mutaxassislar o'zlarining jinoyatlarini ovoz chiqarib o'qishni taklif qilishadi, shuning uchun ularning e'tiborini ishlab chiqish kerak bo'lgan narsalarga jalb qilishadi.
Qadim zamonlardan beri o'z-o'zini tarbiyalash va o'zini takomillashtirish muammosi mutafakkirlar, faylasuflarning "yorqin onlari" tomonidan egallangan. O'z-o'zini tarbiya qilish g'oyasi har doim asrlar mobaynida o'tib ketadi - tan olinmasdan o'zgarmoqda va abadiy haqiqatlarni o'z ichiga oladi. Platon, Sokrat, Aristotel - bu o'z-o'zini anglashning qadriyatini va shaxsni o'zini o'zi takomillashtirish jarayonida shaxs sifatida paydo bo'lgan birinchi asarlardir. Jamiyatda yuqori axloqiy fazilatlarni tarbiyalagan kuchli, iqtidorli kishilarga ehtiyoj bor. Muammo insonning yolg'on qadriyatlarni, ideallarni tanlashi va ularga ergashishi mumkinligi bilan ifodalanadi.
O'zini-o'zi tarbiyalashda ulkan odamlar
Mashhur kishilarning o'zini o'zi tarbiyalash - bu murakkab taqdirni, noto'g'ri sharoitlarni, yomon sog'liqni engib o'tishning ajoyib namunasidir. Ular: yozuvchilar, rassomlar, faylasuflar, musiqachilar, korxonalar va mamlakatlar rahbarlari - muvaffaqiyatli, foydali va o'z-o'zini tarbiyalashda maqsadga erishish uchun juda ko'p yutuqlarga erishdi.
O`kituvchi o`z-o`zini tarbiyalashi uchun, avvalo o`zini atroflicha chukur o`rganishi, o`z ishidagi yutuk va kamchiliklarni ko`ra olishi kerak. O`z-o`zni o`rganish va boshka kishini anglash uchun xam zarurdir. Boshka yutuklarni o`rganmay, o`zini boshkalar bilan kiyos kilmay turib, o`zini shaxs sifatida o`rganish mumkin emas. O`zini anglash, o`zini baxolash xususiyati boshka kishilar bilan munosabat protsessida, birgalikdagi faoliyat vaktida tarkib topadi.Pedagogik vazifasi-fakat irodaviy fazilatlar doirasini ko`rsatib berishdan, ularning muxim axlokiy prinsplari bilan ichki alokasini ochib berishdan tashkari o`z irodasini o`zi tarbiyalashga intiluvchi o`kuvchiga yordam berish, irodaviy fazilatlarni rivojlantirishning kanday usullari kam samarador va kaysi birlari jiddiy yordam bermasligini ko`rsatishdan iboratdir. Agar pedagogik adabiyotda ta`rif-tasvirlanayotgan yoshlar kullayotgan sodda va yasama usullarga e`tibor beradigan bo`lsak, yana xam muximdir. O`kuvchilardan biri «sabr-tokatini rivojlantirish» uchun kinokomediya ko`rsatilayotganda kulmaslikka xarakat kildi, kimdir ko`lini pichok bilan kesda yoki kaniz bo`ylab sayoxat kildi va xakozo? Irodani mustakil tarbiyalashning ana shu usullari samarasizligi eng avvalo shundaki, o`spirin bir laxzalik «irodaviy xatti-xarakat» ni amalga oshirib, o`zining irodasi kuchli ekanligi to`grisidagi fikrni tasdiklay oladi. Aslida esa irodani kundalik xayotda, o`kishda va birinchi navbatda uchraydigan kiyinchiliklarni muntazam ravishda bartaraf etish ni tashkil etadi. Buning ustiga mexnat, o`kish, sport faoliyatining xar bir dakikasi irodani chiniktirish uchun o`kuv, mexnat va boshka faoliyatni amalga oshirishga xalakit beradigan bir dakikalik istaklarni bartaraf etish uchun sharoit yaratadiO`kituvchi o`z-o`zini tarbiyalashi uchun, avvalo o`zini atroflicha chukur o`rganishi, o`z ishidagi yutuk va kamchiliklarni ko`ra olishi kerak. O`z-o`zni o`rganish va boshka kishini anglash uchun xam zarurdir. Boshka yutuklarni o`rganmay, o`zini boshkalar bilan kiyos kilmay turib, o`zini shaxs sifatida o`rganish mumkin emas. O`zini anglash, o`zini baxolash xususiyati boshka kishilar bilan munosabat protsessida, birgalikdagi faoliyat vaktida tarkib topadi.
Pedagogik vazifasi-fakat irodaviy fazilatlar doirasini ko`rsatib berishdan, ularning muxim axlokiy prinsplari bilan ichki alokasini ochib berishdan tashkari o`z irodasini o`zi tarbiyalashga intiluvchi o`kuvchiga yordam berish, irodaviy fazilatlarni rivojlantirishning kanday usullari kam samarador va kaysi birlari jiddiy yordam bermasligini ko`rsatishdan iboratdir. Agar pedagogik adabiyotda ta`rif-tasvirlanayotgan yoshlar kullayotgan sodda va yasama usullarga e`tibor beradigan bo`lsak, yana xam muximdir. O`kuvchilardan biri «sabr-tokatini rivojlantirish» uchun kinokomediya ko`rsatilayotganda kulmaslikka xarakat kildi, kimdir ko`lini pichok bilan kesda yoki kaniz bo`ylab sayoxat kildi va xakozo? Irodani mustakil tarbiyalashning ana shu usullari samarasizligi eng avvalo shundaki, o`spirin bir laxzalik «irodaviy xatti-xarakat» ni amalga oshirib, o`zining irodasi kuchli ekanligi to`grisidagi fikrni tasdiklay oladi. Aslida esa irodani kundalik xayotda, o`kishda va birinchi navbatda uchraydigan kiyinchiliklarni muntazam ravishda bartaraf etish ni tashkil etadi. Buning ustiga mexnat, o`kish, sport faoliyatining xar bir dakikasi irodani chiniktirish uchun o`kuv, mexnat va boshka faoliyatni amalga oshirishga xalakit beradigan bir dakikalik istaklarni bartaraf etish uchun sharoit yaratadi. o`z-o`zini tarbiyalash metodlari - o`quvchilarning o`zini o`zi idora qilishlari, turli o`quvchilar organlari faoliyatida faol ishtirok etishlarini ta`minlash, ularning ijtimoiy mavkelarini oshirish maqsadida qo`llaniluvchi usullar. O'z-o'zini rivojlantirish - bu jarayon va butun jarayon sifatida ma'lum maqsadga erishish uchun o'z-o'zini rivojlantirish zarur. O'z-o'zini rivojlantirishning o'ziga xos xususiyati shundaki, maqsadlar, xavf darajasiga, o'z-o'zini tarbiyalash qobiliyati, o'ziga xos e'tiqodga qarab, bu mezonlarning barchasi qaysi maqsadni o'zimiz oldida qo'yganimizni va qancha vaqt o'tamiz Biz ushbu maqsadga erishamiz.
Odamning o'zini o'zi rivojlantirish bir necha bosqichlarga bo'lishingiz mumkin, biz ular haqida quyida gaplashamiz va bizni boshqaradi deb o'ylaymiz, bu sizni turg'izib, bu qiziqarli, ba'zan o'zini o'zi rivojlantirish usulini boshlaydi.Shunday qilib, bu dunyoda kelganimiz bilanoq, biz kattalar, ota-onamiz, ehtimol birodarlar yoki opa-singillar, buvilar bilan o'ralganmiz. Bir yo'l yoki boshqa yo'l, ular katta, kuchli, aqlli, dono. Va biz hushsiz, ba'zan ongli ravishda o'zimizni taqqoslaymiz va bu taqqoslash har doim ham bizning foydamizga emasmiz. Va hozirgi paytda, atrofimizdagi odamlar bizni "yomonlashayotganimiz", biz tug'amiz, A. Agler tomonidan batafsil, murakkab muvaffaqiyatsizlikka duch keldik. Ushbu etishmovchiligini engish bo'yicha biz o'z-o'zini rivojlantirish bilan shug'ullana boshlaymiz.
O'z-o'zini bilish jarayoniO'z-o'zini rivojlantirishning birinchi bosqichi - bu o'z-o'zini bilish jarayoni. Biz o'zingni dunyoda aniqlashga intilamiz, o'zingning aqliy, ideallar, hamkasblarimiz, bizning oilamiz a'zolari, oilamiz a'zolari, bizning oilamiz a'zolari (biz yaratgan ota-onamiz ham), din, Ma'naviy ustozlar va murabbiylar ... umuman olganda, "men bu dunyoda kimman?" Deb javobini qidirmoqda. Ushbu qidiruv bir lahzani davom ettirishi mumkin, ammo ko'p yillar davomida kechiktirishi mumkin.
Ikkinchi qadam - tan olish - ba'zi kamchiliklar menga ahamiyatsiz oqibatlarga olib keladigan va hayotdagi natijalarga olib keladigan. Va bu erda o'zini eng muhim rol o'ynaydi. Agar biz o'zimizni olib ketsak, unda atrofdagi voqelikning ob'ektiv ko'rinishi bilan bog'liq muammolar paydo bo'lmaydi.
Va biz qaerda ekanligimizni va bizni o'rab turgan narsani tushunamiz. Biz buni yoqtirmasligimiz mumkin, ammo biz buni tushunamiz. Bizning o'zlarini qabul qilishimiz bilanoq, biz o'zingizni oqlay boshlamiz, bizning fikrimizcha, bizning fikrimizcha, "yomonroq" bizni "yomonlashtiradigan" ni topamiz. Va bu bizga hayotimizda biron narsani o'zgartirishga imkon beradi. Va shuning uchun o'z-o'zini rivojlantirish jarayoni yakunlanadi. Agar biz o'tmasa, uchinchi qadam keladi (bu bizning kamchiliklarimiz va qanday afzalliklarimiz bo'lgan bizning shaxsiy sub'ektivligimiz va qanday afzalliklarimizdir) va qanday qilib o'zimizniki va qanday afzalliklarimiz ekanligini tushunish juda muhimdir. Men bo'lishni xohladim. Agar yo'q bo'lsa, qanday qilib? Ko'pincha bu bosqichda ko'pincha to'xtashadi.
Chunki biz nimani xohlamasligimizni bilamiz, lekin biz xohlagan narsalar haqida o'ylamang. Va keyin biz qanday qilib yomon yashashimizga shikoyat qila boshladik, chunki hamma narsa biz istamagan narsalarimiz bilan o'ralgan va biz bu filmning siri bilan o'ralgan, chunki siz hech narsa sirni tomosha qilishdan keyin tushunishingiz mumkin, hamma narsa batafsil tasvirlangan. . Shu nuqtai nazardan, jabrlanuvchining holatidan qochish va boshqalarga nisbatan noroziligimiz uchun javobgarlikni oldini olish muhimdir.