Reja: Nazariy tayyorgarlik Jismoniy tayyorgarlik Texnik tayyorgarlik Taktik tayyorgarlik Ruhiy tayyorgarlik Gandbol o'yin taktikasi haqida Gandbol o'yin texnikasi tasnifi Gandbol o`yinida tayorgarlik turlarining o`rni va axamiyati 1

O’yinchilarni texnik tayyorgarliklarini oshirish.
Texnik tayyorgarlik, har bir o’yinchining ixtiyorida bo’lgan, bajarishni yaxshi bilgan, o’yin vazifalarini hal yetish uchun kerakli texnik turlari ko’pligiga qarab belgilanadi. Bu holatlar gandbolchining sport tayyorgarligi jarayoni, o’yin texnikasining muntazam yaxshilanib borishi bilan uzviy bog’liqdir
Gandbolchilar texnik mahoratini takomillashtirish yo’llari nazariy asoslangan holda ko’riladi va taktikani takomillashtirish, harakat va ma’naviy, iroda sifatlarini rivojlantirish bilan birga qo’shib bajariladi. Texnika – bu o’yinning asosi sanaladi. Uni mukammal egallash va har xil o’yin sharoitida qo’llashni bilish yuqori sport malakasiga erishishning garovidir.
4. O’yinchilarni taktik tayyorgarliklarini oshirish.
Taktik tayyorgarlik. – Jismoniy sifatlarni takomillashtirish jarayonida mashg’ulotning juda muhim va murakkab qismi hisoblanadi. Raqib jamoasi ustidan g’alaba qozonishda jismoniy texnik tayyorgarlik bilan bir qatorda o’z imkoniyatlaridan to’g’ri va ustalik bilan foydalana bilish katta ahamiyatga egadir. Gandbolchilarning taktik ko’nikmalarini takomillashtirishda o’zlashtirilgan va o’rganilgan mashqlarni ko’p marta takrorlash taktikadagi ta’lim va mashg’ulotning asosiy uslubi (metodi) hisoblanadi.
5. Ruhiy tayyorgarlik, gandbolchilarning ruhiy tayyorgarligi umumiy ruhiy tayyorgarlikni va oldinda turgan musobaqaga tayyorgarlikni o’z ichiga oladi. Aqliy – irodaviy xislatlarni tarbiyalash umumiy ruhiy tayyorgarlikning asosiy vazifasidir. G’alaba qilishga intilishni o’yinchiga doimiy ravishda uqtirish lozim bo’ladi.
Bunday intilishning eng ta’sirchan usuli ijtimoiy burch va jamoa oldida javobgarlikni his etish hisoblanadi. Ayrim o’yinchilarga, guruhlarga va butun jamoaga maxsus topshiriqlar berish katta ahamiyat kasb etadi.
O’yin natijasini ahamiyatini, g’alaba qilish zarurligini hadeb eslataverish ham hamisha yaxshi natija bermaydi. Har bir sportchi o’yinchida irodaviy sifatlar yuqori darajada rivojlangan bo’lishi lozim. Dadillik, qat’iyatlik, bosiqlik va esankiramaslik, tashabbuskorlik, intizomlilik asosiy irodaviy hislatlardir. Bu hislatlar o’quv mashg’ulotlari jarayonida tarbiyalanadi.
Belgilangan vazifalarni bajarishga tayyorgarlik, gandbolchi organizmining imkoniyatlarini hamda undagi jismoniy tayyorgarlikning asosini tashkil etadi. Bunday imkoniyatlarning darajasi ularning tayanch muskul tizimining ishchanligida aniq namoyon bo’ladi. Mashg’ulotlar ta’sirida bo’ladigan o’zgarishlar mustahkam bo’lishi uchun o’yinchi uzoq vaqt davomida o’ziga xos maxsus ishni bajarish qobiliyatiga ega bo’lishi kerak.

5. 
   Gandbolda harakat faoliyati o’ziga xos bo’lgani uchun mashg’ulotni turli tezlikda bajariladigan mashqlarni qisqa vaqt, ancha uzoq vaqt, sust va faol dam olishni almashlab olib borish mumkin. O’yin harakatlarining tavsifi to’xtab-to’xtab o’tladigan bo’lgani uchun, u nafas olish jarayonining eng ko’p miqdorda kuchaytirilishi talab qilinadi. Gandbolchilarning vazifalarni bajarish tayyorgarligini oshirishda maxsus vositalardan foydalaniladi.
   

Hujumchi o'yin chi texnikasi darvozabon va himoyadagi o'yin chilar texnikasidan farq qiladi. O'yin da hujumchi turli xil vazifalarni bajaradi: rejissyor, boshqaruvchi, o'yin chi himoyachilarni yorib o'tuvchi, o'yin boshlovchi va boshqa vazifalarni bajaradi.
O'yin ni tezkor hujum osüda olib borishda, to'pni to'g'ri va aniq qabul qilib olish ko'nikma malakalarining shakllanganligiga bog'liq, bu esa, eng avvalom bor to'p uchun yakkama-yakka kurash olib borganda va maydon markazida o'ynovchi o'yin chilar uchunjuda muhim.
Sakrab to'p uzatish zonasida markaziy himoyachi, yarim himoyachi va yon himoyachi yoki old tomon himoyachi vazifasini bajaradi. himoyachilar raqib jamoa darvozaga zarba berishlaridan awalroq raqib to'pini Olib qo'yishga urinishi yoki zarba berishlariga yo'l qo'ymasliklari kerak. Bunday holatlarda himoyachilar doimo darvozalar orasida turishlari va raqib jamoa hujumchilarini darvozalariga kimhga urinishlariga yo'l qo'ymasliklari uchun darvoza zonasida qulay holatda turishlari kerak. Ular raqib to'pini egallab olishga yoki to'p uzatishga halaqit berishga o'rinadilar. Agar hujumchi to'pni tebrantirib Olib yurib ketayotgan bo'lsa, himoyachi himoyachi to'pni OLIB qo'yishi mumkin. To'p uzatishni amalga oshirish vaqtida raqib qo'liga tegish, 7 metrli jarima to'pini ijro etilishiga sabab bo'ladi. Agar hujumchi to'p uzatishni amalga oshirgan bo'lsa, bunday hollarda (to'pni to'sish mumkin) to'p uzatgan tomonga bir yoki ikki qo'l bilan qaytarish orqali to'pni to'sish mumkin. Darvozabon va himoyachilarning yaxshi xatti-harakatlari samarali himoya holatini tashkil etadi.
Yuqoriga sakrab to'pni uzatish.
Darvozabon bo'layotgan barcha hodisalar markazida turadi. Darvozabonni darvozada turishining asosiy holati — tizzaga ozroq egilib, oldinga chiqish, qo'llar yuqorida oyoq yelka kengligida. Yuqoridan kelgan to'pni tepaga ko'tarilgan qo'li yoki qo'l panjasi bilan qaytaradi, pastdan kelgan to'plami oyoq yoki oyoq kam bilan bartaraf qiladi. O'rta balandlikdagi to'pni qaytarishga ishonch hosil qilish uchun qo'l va oyoqni ishlatadi. Malakali darvozabonlar to'pni korpuslari bilan qaytaradilar. Agar to'p uzoq masofadan uzatilgan hollarda to'p uchłm darvozadan yugurib chiqish kerak. To'p uzatishlarni qolgan vaziyatlarida darvozabon darvoza ustuni yonida to'pni qaytaradi. Samarali bartaraf etilgan hujumdan so'ng yoki darvozaga samarasiz yo'naltirilgan to'pdan keyin darvozabon zudlik bilan to'pni chiziq o'yin chilariga qarshi hujum qilishlari uchun to'pni uzatishga tayyorlanishi .
Asosiy vaziyatlarda darvoza yaqinida himoyachilar darvozaga tomon kirish burchaklarini yopadilar, hujumchilar to'p uzatishlarining oldini oladilar va har bir xavfli hujumni bartaraf etishga to'sqinlik qiladilar darvozabon esa o'z diqqatini bir joyga jamlab darvoza tomonlariga e'tiborini qaratishga yordam beradi. Chekka himoyachi raqibni darvozaga kirish zonasiga kirishini oldini kerü.
Gandbolda himoya harakatlarining asosiy kurinishi. Shaxsiy himoyada har bir o'yin chi hujum birini vasiylikka oladi, o'nga doimo himoya qilayotgan darvozasi tomonga birorta o'yin chining yaqinlashishiga yo'l qo'ymaydi. Shaxsiy va zonali himoyalanishni umumlashtirib, ulami bir butun qilib birlashtirish bugo'ngi kunda tez-tez kuzatilmoqda. birga Olib borilgan sxemada 5: l, ya'ni 5 ta himoyachi zonali himoyalanish qoidasi bo'yicha o'ynadi, keyingi biffa himoyachi o'zining aniq zarbalari ajralib turadigan raqibni o'zining vasiyligiga olishni amalga oshiradi.
Yonga engashib to'p uzatish.
Raqib to'pini olib qo'yish. To'pga to'siq qo'yish, olishga harakat qiladi.
2.Taktika To'p jamoadaligida hujum qilishga bog'liq holda hujumga o'tish va hujumiga qarshi hujum qilish holati farqlanadi. Raqib jamoa hujumiga qarshi hujum qilishda hujumchilar maydon markaziga 2 oqimda to'lqinsimon harakatlanadilar va 1 yoki 2- oqimda harakat qilayotgan o'yin chilardan biri raqib jamoa hujumga qarshi himoya holatini tuzishga ulgurgo'nga qadar darvozaga zarba beradilar. Agar himoyachilar hujumga qarshi himoyalanishga ulgursalar, hujum olib borish amalga oshiriladi. Hujumchilar,eng avvalo, ma'lum bir holatlari bilan ajralib turadi. Turli tizimlarni hujum paytida himoyani amalga oshirishda foydalanish uchun hujumchi o'yin chilarning sonini hisobga olib taqsimlash xuddi raqib jamoa himoyachilar zonasiga uzoq masofaga to'p uzatishlarini va bir tomondan markaziy o'yin chilar to'p otish zonasidagi qisqa masofaga to'p uzatishlar tizimini (odatda ular 2 guruhlarga: qanot markaziy va markaziy o'yin Chi) tuziladi. 3:3 va 2:4 tizimi samarali hisoblanadi. Nufuzli musobaqalarda ishtirok etishda har qanday jamoa ushbu tizimlarni bir xilda samarali egallagan bo'lishlari kerak.
Barcha o'yin larda eng ko'p g'alabaga erishgan jamoa g'olib dd) topiladi. g 'alabalar soni bo'yicha kelgan o'rinlar ham aniqlanadi.
O'yinlar navbaü maxsus javdval yordamida aniqlanaď. Barcha jamoalar qur'a asosida tartib raqamlarini oladilar. Shundan so'ng musobaqaning har bir kunida qaysi "raqamlar” bir-biri bilan uchrashishi jadval yordamida aniqlanadi. Agar ishtirok etuvchi jamoalar soni toq bo'lsa, unda har kuni bir jamoa kavs ichida raqami ko'rsatilgan jamoa bilan uchrashadigan kun (kuk jamoa) o'yin dan bo'sh bo'ladi (dam oladi).
Jamoalar sonidan qat'i nazar, uchrashuvlar jadvalini mustaqil tuzish mumkin. Buning uchun ishtirok etuvchi jamoalar soni ikkiga bo'linadi va raqamlarini usnn shaklida ikkinëhi yarmidan boshlab yoziladi. Agar ishtirok etuvchi jamoalar soni toq bo'lsa, unda navbatdagi raqam 2 ga bulinadi. Masalan: 7 ta jamoa musobaqada ishtirok etishi kerak. Navbatdagi raqam 8 ikkiga bo'linadi
Gandbol o'yin darvozaga top otish usullar
Gandbol darvozabonni jamoada eng qiyin va mas’ul vazifani bajaradi.
Uning harakati faqat darvozaning xavfsizligini emas,balki hujumning natijasini ham belgilaydi. Darvozabon uchun muhimi - avvalo bo`yi, tezlik reaksiyasi, mo`ljallay olish, chaqqonlik, kuch, chidamlilik kabi sifatlaridir. Darvozabonning dastlabki o`yin texnikasiga turish, siljish, chalg’itishlar, to`pni qo`l, oyoq, gavda bilan qaytarish va to`pni uzatishlar kiradi. Darvozabon texnik usullariniing muvaffaqiyatli bajarilishi ko`p jihatdan uning harakatga qanchalik tayyor ekanligi bilan belgilanadi. Darvozaboning dastlabki holatni to`g’ri tanlay bilishi uning harakatga tayyor ekanligi omillaridandir.
Darvozabonning turish holatlari. Darvozabon harakatdagi to`pning vaziyatiga bog’liq ravishda har-xil holatda turishi mumkin. 
Darvozada turishning asosan ikki turi mavjud: darvoza o`rtasida va darvoza
ustunlari yonida. Darvoza o`rtasida asosiy holatda turib harakat qilish qulaydir: oyoqlar yelka kengligida, sal bukilgan, gavda og’irligi ikki oyoqqa baravar bo`lingan, gavdaning yuqori qismi ozgina oldinga egilgan, qo`llarning kaftlari oldinga qaratilgan holda sal bukilib, yon tomonga uzatilgan, kaftlar balandligi taxminan yelka balandligiga teng yoki undan ham balandroq bo`lishi mumkin
Agar hujumchi to`p otishni burchakdan bajarayotgan bo`lsa, unda darvozabon darvoza ustuni yonida turib (oyoqlar oralig’i 15 - 20 sm), darvozaga yaqin bo`lgan qo`lini yuqoriga ko`tarib tirsak bo`g’ini salgina bukilgan bo`ladi, shunda darvozaning yuqori burchagini yopadi; ikkinchi qo`li yon tomonga uzatilgan, gavda og’irligi darvozaga yaqin turgan oyoqqa o`tkazilgan; Ana shunday holatda darvozabon bevosita to`pni qaytaradi yoki tez -tez oldinga chiqadi.
Darvozabonning siljish harakatlari. Darvozabon joyini asosan yon tomonga qadam qo`yib o`zgartiradi. Bu uning o`z yo`nalishini tez - tez almashtirishiga va to`pni qaytarish uchun tayyor bo`lishiga imkoniyat yaratadi.
Darvozabon to`pni olib qo`yishni, sapchigan to`pni egallab, uni o`yinga kiritishni, raqiblar tomonidan tez yorib o`tishni ta’minlovchi to`pni egallashini, oldinga va orqaga tez, harakat qilishni, keskin start olishni bilishi shart.
Agar hujumchi to`p otishni burchakdan bajarayotgan bo`lsa, unda darvozabon darvoza ustuni yonida turib (oyoqlar oralig’i 15 - 20 sm), darvozaga yaqin bo`lgan qo`lini yuqoriga ko`tarib tirsak bo`g’ini salgina bukilgan bo`ladi, shunda darvozaning yuqori burchagini yopadi; ikkinchi qo`li yon tomonga uzatilgan, gavda og’irligi darvozaga yaqin turgan oyoqqa o`tkazilgan bo`ladi.