Таълим тизимининг мазмун моҳиятининг жахон стандартларига мос келитириш борасидаги ўзгаришлар
Фан, олий таълим ва ишлаб чиқарувчилар интегрциясининг қабул кўрсаткичлардаги ўрни
Советлар тузуми йилларида
1
Ўзбекистон раҳбари И.Каримов 1988 йил 20 ноябрда Ўзбекистон ССР Фанлар Академиясида бўлган учрашувда шундай деган эди:
“Республика ҳаётининг барча соҳаларида илм-фан мавқеини принцип эътибори билан янги сифат даражасига кўтариш республика Фанлар Академиясининг асосий вазифасидир, деб ўйлаймиз.
Илм-фан аҳлига буйруқ бериш, қуруқ маъмуриятчилик, олимларга аппарат ходимлари кабинетларида пайдо бўладиган “ижтимоий буюртмани” рўбарў қилиш даври ўтиб кетди.
Ижодий изланишларнинг натижаларини қамраб олган Фанлар акадепмияси олимларининг асарлари ва тавсиялари республика тараққиётининг истиқболини белгилайдиган кеклажакдаги ҳисоб-китоблар ва сиёсатнинг пойдевори бўлиши даркор...
Таълим тизимидаги йиғилиб қолган муаммолар 1997 йил 29 августда қабул қилинган “Таълим тўғрисида”ги янги қонунни ва кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг яратилишига сабаб бўлди.
Ўзбекистон Республикасида 1992 йил 2 июлда қабул қилинган “Таълим тўғрисидаги” қонун илгари эришилган муваффақиятларни сақлаб қолишга хизмат қилди.
Ушбу қонун ўз вақтида муҳим бўлган бўлса-да, аммо таълим тизимини ислоҳ қилишнинг амалий чора-тадбирлари, таълим тарбия ва ўқув жараёнларининг таркибини, босқисларини бир-бири билан узвий боғлаш, яъни узлуксизликни таъминлаш муаммоларини еча олмади.
1998-2000 йилларда мамлакатда 160 минг ўқувчига мўлжалланган 47 та академик лицей ва 260 та касб-хунар коллежлари қурилиб фойдаланишга топширилди. Шу мақсадлар учун 135 млр.сўм сарфланди.
1997 йилда Ўзбекистонда 59 та олий ўқув юрти, 258 та ўрта махсус ўқув юрти, 75 та коллеж фаолият юритди.
2000 йил бошига келиб, мамлакатимизда 61 та олий, 25 та ўрта махсус ўқув юртлари, шу жумладан, 75 та коллежларда 360 мингдан ошиқ талаба таҳсил олди.
Ўзбекистонда 2006 йилда 9748 та мактаб бўлиб, уларда 5 млн 926860 та ўқувчилар таълим олади. Улар учун 451567 та ўқитувчилар фаолият юритиб 463 номда 16,8 млн нусха дарслик нашр этилади.
Илм аҳли чет элдаги олимлар билан мустаҳкам ижодий алоқалар ўрнатилди. “Умид”, “Истеъдод” ҳамда “Эл-юрт умиди” фондлари томонидан илм фан, таълим намоёндаларини жорижий тажрибага ўрганиш муҳим вазифа қилиб қўйилди.
Бунинг натижасида табиат ва техника-технология ҳақидаги фанлар ҳам жаҳон андозаси даражасига кўтарила бошланди. 1997 йилнинг декабрида “Устоз” жамғармаси ташкил топди. Ушбу жамғарманинг асосий мақсади профессор-ўқитувчилар орасидан юқори малакали педагог-устозларни тайёрлашдан иборат. Бу жараённи амалга оширишда ривожланган демократик мамлакатларда мавжуд бўлган тажрибалар ўрганилди ва улар татбиқ этилди.
Давлатимиз раҳбарининг 2018 йил 25 сентябрдаги фармони билан Вазирлар Маҳкамаси ҳузурида “Эл юрт умиди” жамғармаси ташкил этилди. Ушбу жамғарма чет элларда фаолият кўрсатаётган салаҳиятли ватандаги олимлар, мутахассислар ва экспертларини Ўзбекистонда амалга оширилаётган кенг қамровли ислоҳатларга фаол жал этишга шунингдек иқтидорли ёшларнинг ривожланган мамлакатларда таълим олиш, етакчи халқаро институтлар хамда хорижий ташкилотларда малака оширишда кўмаклашади.
2011-2016 йилларда олий таълим муассасалари моддий-техника базасини мустаҳкамлаш ва юқори малакали мутахассислар тайёрлаш шароитини тубдан яхшилаш чора-тадбирлари дастурини амалга ошириш доирасида 25 та олий таълим муассасасининг 202 та объектида янги қурилди, капитал таъмирлаш ва реконструкция ишлари бажарилди. Иқтисодиётни реал сектори талабларидан келиб чиқиб, муҳандислик ишлаб чиқариш ва қурилиш йўналишлари ва ихтисосликлари бўйича ўқишга қабул қилиш унинг умумий сонига нисбатан 23 фоиздан 33.2 фоизга ошди.
Мавзу юзасидан топшириқлар.
Назорат саволлари:
1. ХХI аср глобализация билан боғлиқ ҳолда олий таълимга қандай муҳим вазифалардан қўйилмоқда?
2. “Эл-юрт умиди” фондлари томонидан илм фан, таълим намоёндаларини хорижий тажрибага ўрганишида нималарга эътибор қаратилади?
3. Ўзбекистон Республикасида Мактабгача таълим вазирлиги ташкил этилишидан мақсад нима эди?
4. 2017 йил йилда двлат бюджетидан таълимга ажратилган маблағлар бюджет харажатлари қисмининг неча фоизи даражасида режалаштирилган ва таълим соҳасига йўналтирилаётган ҳаражатлар ҳажми мамлакатимиз ЯИМ таркибида қанча фоизини ташкил этади?
5. Мамлакатимизда аҳолининг неча фоизини 30 ёшгача бўлганлар ташкил қилади?
Мавзу юзасидан топшириқлар.
6. Ўзбекистонда бепул мажбурий таълим неча йил?
7. Билимли, истеъдодли ва қобилиятли ёшларни рағбатлаштириш бўйича қандай ишлар бажарилган ва қайси имтиёзлар бор?
8. Ёшларни хорижий таълим муассасаларида таълим олишлари учун қандай имкониятлар яратилган?
9. Кадрлар тайёрлаш миллий дастури босқичларини айтинг?
10. Европа Иттифоқининг ERASMUS+ CBHE лойиҳалари доирасида 2020/2021 ўқув йилидан бошлаб қандай таълим йўналишлари ва мутахассисликлари бўйича кадрлар тайёрлаш йўлга қўйилади?
