Reja: Muloqot haqida tushuncha

5. MULOQOT KISHILARNING BIR -BIRINI TUSHUNISHI

Muloqotning pertseptiv tomoni kishining kishi tomonidan idrok qilish, tushunish va unga baho berishdir. Boshqa kishilarni tushunib olish bilan kishi suhbatdosh bilan boladigan faoliyat, aloqa istiqbolini aniqroq belgilab oladi.

Kishini kishi tomonidan idrok qilish mexanizmi. Muomala jarayonida kamida ikki kishi ishtiroq etadi. Kishining qiyofasi, xatti - harakati asosida suhbatdosh haqida tasavvur hosil qilinadi. Bir -birini idrok qilishda quyidagi mexanizmlar goyat muhimdir:

a) identifikatsiya;

b) refleksiya;
v) stereotipizatsiya.

Identifikatsiya (lotincha tenglashtirish) tasnifini u kishiga tenglashtirish, baravarlash.

Refleksiya — (lotincha aks ettirish) - oz fikr va kechinmalarini tahlil qilish va mulohaza yuritish, yani muloqotga kirishuvchining suhbatdosh uni qanday idrok etayotganligini anglash. Kishini kishi tomonidan idrok qilishini ikqilangan oynadagi aks ettirishga oxshatish mumkin. Odam boshqa kishini aks ettirar ekan, shu bilan birga ozini ham aks ettiradi, agar kishi ozi muloqotga kirishadigan kishilar haqida toliq, ilmiy asoslangan axborotlarga ega bolsa, ular bilan bexato aniqlikda ozaro tasir ornatishi mumkin. Biroq subekt hamma vaqt bunday aniq malumotga ega emas. SHuning uchun u boshqalar xatti - harakatining sabablarini oylab chiqishga majbur boladi. Boshqa kishining harakatlarini tushuntirish uchun faoliyat motivlari, his - tuygular, intilish va fikrlashning oylab chiqarilishi kauzal atributsiya deb ataladi. Oqituvchilar tomonidan bola harakatlarining shunday sababini talqin qilinishi maktabdagi pedagogik muomalani qiyinlashtiradi. Stereotipizatsiya — grekcha ozgarishsiz, takrorlanish degan manoni bildiradi. Stereotipizatsiya mos malum yoki taxminan malum bolgan voqealarni tiklash, nisbat berish yoli bilan xulq normalarini tasniflash va ularning sabablarini izohlash demakdir. Bazan muomala jarayonida notogri stereotip vujudga keladi. Masalan, A.A.Bodalev tomonidan otkazilgan suhbatga kora kishining tashqi qiyofasi va uning xarakteri haqidagi stereotip tasavvurlar ommaviylashib ketganligi tasdiqlandi. Soralgan 72 kishining 9 tasi kvadrat korinishiga ega bolganlar kuchli, irodali, 17 kishi peshonasi katta kishi aqlli, 3 kishi sochi tikka kishilar engilmas, boysunmas xarakterga ega. 5 kishi boyi ortachadan past kishilar boshqalar ustidan hukmronlik qilishga, buyruq berishga intiluvchi kishilar, 5 kishi chiroyli kishilar yo axmoq yoki ozini sevuvchi kishilar boladi, deb tasdiqlagan. Begona kishini idrok qilishda birinchi axborot, dastlabki tasavvur katta ahamiyatga ega. Kishilar tashqi qiyofasi muhim orin tutadi. Amerikalik psixologlar tomonidan otkazilgan tadqiqot bunga misol bola oladi. 400 ta oqituvchilarga baholash uchun tarqatilgan ishlarni ular 200 tasi ijobiy, chiroyli, 200 tasi salbiy xunuk, yoqimsiz deb berganlar. ekspertlardan tashqi qiyofasini emas, balki xarakterini tariflash soralgan edi. Afsuski baholarning subektivligi kishining tashqi qiyofasini baholash bilan bogliqdir.